Fragment notatki:
Model rozwoju myślenia wg Piageta.
Okres sensoryczno - motoryczny
Od urodzenia do ok. 2 lat
Piaget podzieli okres sensoryczno – motoryczny na sześć stadiów.
Stadium 1. ćwiczenie odruchów (od urodzenia do 1 miesiąca)
Repertuar adaptacyjny noworodka jest ograniczony do kilku prostych odruchów
pochodzenia biologicznego. Dziecko chwyta kiedy jakiś przedmiot dotyka jego dłoni.
Zachowania są widziane jako automatyczne reakcje na bodźce pochodzące ze środowiska,
ulegające jedynie niewielkim zmianom w pierwszych miesiącach życia. Piaget uważał, że
stanowią one podstawę, zaczątek całego dalszego rozwoju. Gdy pierwotnie niezmienne
zachowania zaczynają się modyfikować przez doświadczenie, niemowlę wchodzi w stadium
2. sensoryczno – motoryczne.
Stadium 2. Rozwijanie schematów (1-4 miesiące)
W miarę zmian zachodzących w zachowaniu dzieci zmieniają się też terminologia stosowana
przez Piageta z odruchów na schematy sensoryczno – motoryczne. Pojęcie to odnosi się do
wyćwiczonych i możliwych do uogólnienia wzorców działania, dzięki którym niemowlę
działa i nadaje światu znaczenie. Na przykład „schemat ssania” niemowlę posiada
zorganizowany wzorzec ssania, który daje się zastawać do bardzo wielu bodźców.
Analogicznie istnieje „schemat chwytania” – wyćwiczone zachowanie polegające na
chwytaniu, które może być właściwie zastosowane do każdego napotykanego przedmiotu.
Pojęcie schematu polega ono na podkreśleniu roli działania dla inteligencji. Inteligencja w
każdym okresie rozwoju zakłada jakiś rodzaj oddziaływania na świat. Niemowlę poznaje
świat poprzez takie czynniki jak ssanie, chwytanie, patrzenie i manipulowanie. W stadium 2.
schematy podlegają dwojakiego rodzaju rozwojowi. Po pierwsze indywidualne schematy stają
się stopniowo coraz precyzyjniejsze. Taki rozwój nie kończy się w ciągu całego okresu
niemowlęcego.
Druga zmiana polega na tym, że pierwotnie niezależne schematy zaczynają ulegać
koordynacji. Tym samym zamiast stosowania pojedynczo mogą być łączone tak, aby tworzyć
większe jednostki. Szczególnie ważne jest to, że schematy angażują różne modalności
zmysłowe – wzrok, słuch, dotyk – zaczynają być związane ze sobą. Słysząc jakiś dźwięk,
dziecko zwraca się w kierunku źródła tego dźwięku – jest to przykład koordynacji słuchu i
wzroku. Dziecko patrzy na jakiś przedmiot, a następnie sięga w jego kierunku, chwyta go i
manipuluje nim.
Stadium 3. odkrywanie procedur (4-8 miesięcy)
Chociaż niemowlęta oddziaływają na swoje otocznie od urodzenia ich zachowanie w ciągu
pierwszych miesięcy życia skierowane jest do wewnątrz. Gdy małe dziecko manipuluje
zabawką jest bardziej zainteresowane różnymi ruchami własnych palców niż zabawką. Można
powiedzieć, że dziecko znajdujące się w 2. stadium stosuje schematy dla samej przyjemności
stosowania ich. Jedną z charakterystycznych dla stadium 3. jest to że dziecko zaczyna
wyraźnie wykazywać zainteresowanie światem zewnętrznym. Schematy zaczynają być
skierowane na zewnątrz własnego ciała dziecka, ku eksploracji otoczenia. Tak więc gdy
dziecko manipuluje zabawką, czyni to z powodu rzeczywistego zainteresowania badaniem
tego przedmiotu. Jednym z przejawów wzrostu świadomości otoczenia u dziecka jest
odkrywanie różnych procedur pozwalających na odtworzenie interesujących zdarzeń. U
dziecka zaczyna rozwijać się bardzo ważny rodzaj wiedzy: co można zrobić, aby osiągnąć
pożądane skutki. Dziecko będące w stadium 3, wykazuje swoisty rodzaj rozumienia
przyczynowości- rozumie je po fakcie, Gdy dziecku uda się przypadkowo wywołać jakiś
interesujący skutek, jest zdolne do powtarzania określonego zachowania. Natomiast nie jest
jeszcze zdolne do wyobrażenia sobie wcześniej, jak mogłoby wywołać interesujące skutki.
Stadium 4. intencjonalne zachowanie (8-12 miesięcy)
Najpierw dziecko dostrzega jakiś pożądany cel, a następnie zastanawia się, jak mogłoby go
osiągnąć. Tym samym wykazuje pierwsze naprawdę intencjonalne zachowanie. Intencjonalne
zachowanie zakłada umiejętność oddzielenia środków od celu. Dziecko musi być zdolne do
zastosowania jednego schematu jako środka prowadzącego do jakiegoś innego schematu,
który wówczas staje się celem. Typową sytuacją dla badania zachowań intencjonalnych jest
reakcja na przeszkody. Np. Gdy dziecko sięga po zabawkę, kładziemy poduszkę pomiędzy
ręką a zabawką. Za nim dziecko dojdzie do stadium 4 nie jest wstanie rozwiązać tego
problemu. Młodsze dziecko może bez skutecznie uderzać w poduszkę lub natychmiast
uaktywnić schemat celu zrobić z poduszką to, co miało zamiar zrobić z zabawką. Dzieci w
stadium 3. w przeciwieństwie do dzieci w stadium 4. nie wykazują działania; odsunięcia
poduszki i sięgnięcia po zabawkę. Ten rodzaj adaptacyjnego rozwiązania problemu wymaga
oddzielenia środków od celu.
Stadium 5. nowości i eksperymentowania (12-18miesięcy)
Piaget nazwał stadium 5. „odkrywaniem nowych środków przez aktywną eksplorację”.
Dziecko w stadium 5. zaczyna świadomie i systematycznie zmieniać swoje zachowania,
tworząc w ten sposób zarówno nowe schematy jak i nowe skutki. Dziecko potrafi odkrywać
nowe rozwiązania poprzez bardzo aktywne działania metodą prób i błędów. Oddalony cel
może być uzyskany za pomocą np. sznurka. Dziecko nabywa umiejętności posługiwania się
narzędziami w tym okresie dziecko potrafi eksperymentować. Roczne dziecko rzuca łyżeczką
na podłogę i obserwuje jak spada. Gdy podniesiemy łyżeczkę dziecko znowu ją rzuca.
Stadium 6. reprezentacje umysłowe (18-24 miesięcy)
Pięć pierwszych stadiów stanowi okres znacznego postępu poznawczego. Postęp dokonuje się
w stadium 6. polega na tym, że dziecko po raz pierwszy staje się zdolne do tworzenia
reprezentacji – do myślenia o czymś i działania wobec świata w sposób wewnętrzny, a nie
tylko zewnętrzny. Ten właśnie postęp doprowadzi do zakończenia fazy sensorycznomotorycznej. Według Piageta pojawienie się reprezentacji określa przejście z okresu
sensoryczno- motorycznego do następnego stadium rozwoju – okresu przedoperacyjnego.
Pojęcie stałości przedmiotu
Odnosi się do naszej wiedzy o tym, że przedmiot istnieją stale, niezależnie od tego, czyje
spostrzegamy. Małe dzieci początkowo nie rozumieją stałości przedmiotu i rozumienie to
rozwija się stopniowo przez cały okres wczesnego dzieciństwa. Piaget opisał rozwój stałości
przedmiotu na tle sześcioetapowego rozwoju sensoryczno-motorycznego. W dwóch
pierwszych stadiach czyli w ciągu 3-4 pierwszych miesięcy życia dzieci nie wykazują
właściwie żadnych oznak rozumienia tego, że przedmioty istnieją niezależnie od działań na
nich. Gdy zabawka znika sprzed oczu dwumiesięczne dziecko, zachowuje się tak, jakby już
nie istniała. Co najwyżej przez krótki okres śledzą wzrokiem znikający przedmiot lub
utrzymują wzrok w miejscu, w którym przedmiot uprzednio się znajdował. Dopiero w wieku
4-8 miesięcy dzieci zaczynają szukać przedmiotu, który zniknął. Dziecko szuka wtedy gdy
przedmiot jest częściowo ukryty, ale nie wtedy gdy jest on całkowicie schowany. Dzieci w
wieku 8-12 mies potrafią prowadzić systematyczne i inteligentne poszukiwania ukrytego
przedmiotu. Poszukują nawet wtedy gdy przedmiot jest całkowicie zniknął i zniknięcie nie
zostało spowodowane przez nie same. Rozwój jest procesem progresywnej decentracji.
Według Piageta dziecko rozpoczyna życie w stanie głębokiego egocentryzmu, w tym sensie,
że nie jest w stanie dokonać rozróżnienia pomiędzy sobą, a zewnętrznym światem.
Niezmienniki to aspekty świata, które pozostają takie same pomimo zmiany innych aspektów.
Myślenie w wieku przedszkolnym okres przedoperacyjny
(2-6lat)
Przejściem od okresu sensoryczno – motorycznego do okresu przedoperacyjnego jest
pojawienie się zdolności do tworzenia reprezentacji czy zgodnie z terminologia Piageta,
funkcji symbolicznej – umiejętność wykonywania jednej rzeczy w celu reprezentowania
czegoś innego. Zastosowanie jednej rzeczy jako symbolu innych, które wówczas stają się
symbolizowanymi. Pojawienie się pierwszych słów Piaget podkreśla szczególnie mówienie o
przedmiotach nie ich nazywanie. Naśladowanie odroczone np. naśladowanie zachowania
brata tydzień wcześniej. Zabawy symboliczne – dziecko świadomie stosuje jakąś rzecz w celu
naśladowania innej.
Dziecko w stadium reprezentacyjnym może wypróbować wewnętrznie rozwiązania problemu
wykorzystując reprezentację. Dzięki inteligencji reprezentacyjnej dziecko może myśleć o
przeszłości i wyobrażać sobie przyszłość.
Tożsamość jakościowa odnosi się do uświadomienia sobie, że jakościowa czy rodzajowa
natura – jakieś rzeczy nie ulega zmianie na skutek zmiany w wyglądzie.
Różnicowanie pozoru – rzeczywistości zjawisko to polega na umiejętności rozróżniania przez
dzieci tego, jak rzeczy wyglądają od tego, czym rzeczywiście są.
Egocentryzm – dziecko na początku okresu przedoperacyjnego ma jedynie bardzo
ograniczoną umiejętność reprezentowania psychologicznych doświadczeń innych osób –
odchodzenia od własnej perspektywy i przyjmowania perspektywy kogoś innego. Trzy,
czterolatki zachowują się tak, jakby wszyscy inni podzielali ich własny punkt widzenia.
Centracja – tendencja wykazywana przez małe dzieci do koncentrowania się w danym
momencie tylko na jednym aspekcie problemu. Centracja jest zniekształconą percepcyjnie
formą reagowania charakterystyczną dla małych dzieci. Uwagę dzieci przyciągają
najwyraźniejszy lub najłatwiejszy do zauważenia element obrazu percepcyjnego, którym, w
przypadku zdania dotyczącego stałości liczby jest długość szeregu.
Myślenie małych dzieci jest częściowo przepojone animizmem, czyli tendencją do
przypisywania przedmiotom nieożywionym cech życia.
Z animizmem jest powiązany artyficjalizm, czyli wyznawanie poglądu, że naturalne obiekty i
zjawiska stworzyli ludzie dla swoich potrzeb.
Realizm odnosi się do przekonania, że zjawiska psychologiczne mają rzeczywiste materialne
istnienie.
Rozumienie transdedukcyjne, które nie jest ani dedukcją (od ogółu do szczegółu), ani
indukcją (od szczegółu do ogółu). Myślenie transdedukcyjne polega na przechodzeniu od
szczegółu do szczegółu bez uwzględnienia ogólnej zasady łączenia poszczególnych zdarzeń.
Myślenie w młodszym wieku szkolnym: okres operacji konkretnych
Od 6 do 11-12 lat
Stałość ilości pojawia się w wieku 5-6lat. Stosunkowo wczesnym osiągnięciami są również
pojęcia stałości masy i stałości ilości ciągłych. Trudniejsze jest natomiast zrozumienie stałości
długości i stałości wagi pojawia się 2-3 lata później niż pierwsze zachowania stałości. Inne
postacie stałości pojawia się jeszcze później.
Iluzja klas – wiedza, że podklasa nie może zawierać więcej elementów niż nadrzędna klasa,
która ją zawiera ją. W teorii Piageta osiągnięcie stadium operacji konkretnych.
Po za zrozumieniem klas niezbędne jest dziecku rozumienie relacji pomiędzy klasami.
Relacja – umiejętność porządkowania bodźców na danym wymiarze ilościowym, takim jak na
przykład długość. W teorii Piageta osiągnięcie stadium operacji konkretnych.
Seriacja – umiejętność porządkowania bodźców na danym wymiarze ilościowym takim jak na
przykład długość. W teorii Piageta osiągnięcie stadium operacji konkretnych. Seriacja
wymaga systematycznego i logicznego podejścia, polegającego na tym że dziecko jest zdolne
do spostrzegania każdego patyczka jako równocześnie dłuższego od poprzedniego i krótszego
od następnego. Takie właśnie dwuwymiarowego, niescentrowanego podejścia do rozumienia
problemów brakuje dziecku w okresie przedoperacyjnym.
Przechodniość – umiejętność logicznego łączenia relacji w celu wydedukowania koniecznych
wniosków. Umiejętność ta przychodzi w wieku 7-8 lat.
Odwracalność jest cechą struktur operacyjnych pozwalającą systemowi poznawczemu na
korygowanie, czy „odwracanie” potencjalnych zakłóceń i tym samym na dojście do
adaptacyjnego, nie zniekształconego rozumienia świata.
Adolescencja i dorosłość okres operacji formalnych
Początek tego okresu przypada w wieku 12-13 lat. Ale operacje formalne mogą pojawić się
później albo nie pojawić się wcale.
Rozumienie
hipotetyczno-
dedukcyjne
–
sposoby
rozwiązywania
problemów
charakteryzujące się umiejętnością generowania i sprawdzania hipotez oraz wyciągania
logicznych wniosków na podstawie wyników przeprowadzonych sprawdzianów. Osoby w
tym okresie swobodnie i pewnie przemieszczają się po świecie „gdyby”, „może” i ”jeśli”.
Myślenie oparte na opcjach formalnych to więcej niż tylko wymyślanie możliwości.
Jednostka posiada ścisły logiczny system oceniania hipotez i wyprowadzania wniosków
koniecznych. Jak wskazuje pojęcie operacje, system ten także pociąga za sobą różnorodne
postacie działania umysłowego. Osoba w okresie operacji formalnych rozpoczyna od
rozważenia wszystkich możliwości. Tylko poprzez systematyczne rozpatrzenie wszystkich
możliwości badany może dojść do trafnego rozwiązania.
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)