To tylko jedna z 5 stron tej notatki. Zaloguj się aby zobaczyć ten dokument.
Zobacz
całą notatkę
Michał Głowiński: DIALOG W POWIEŚCI [w:] Gry powieściowe Słowo powieściowe jest zawsze samokrytyczne. Język jest materią, w której realizuje się narracja. Podstawowy rys budowy tekstowej dzieła epickiego - rozróżnienie szeregu wypowiedzeniowego narratora i postaci. W powieści jedną z podstawowych funkcji jest możliwość wprowadzenia przytoczeń (jeżeli pozwala na to kontekst narracyjny). Dialog w powieści jest zapisany - podstawowa cecha odróżniająca go od normalnego. Punktem odniesienia dialogu jest zawsze narracja. Dialog jest mową określoną przez sytuację - narracja nią nie jest. Narracja musi respektować reguły języka literackiego, musi być poprawna. W dialogu mogą się znaleźć te elementy, które normalnie w narracji mają wstęp zamknięty (dialekty, slangi, mowa archaiczna) - normalnie pisarz był zobowiązany do posługiwania się językiem obowiązującym (usankcjonowanym w świadomości zbiorowej). Kryje się za tym pewna teoria języka; mowa przylega do sytuacji i warunków, w jakich jest realizowana. Człowiek musi mówić tak, jak mu na to pozwala jego kondycja. „W dialogu może się pojawić każda mowa, jeżeli spełnia odpowiednie warunki i jest przez nie motywowana.” (Chomsky)
Dialog uwarunkowany przez sytuację musiał się czymś wyróżniać - upodobnienie języka narracji do języka postaci traktowane było jako błąd. Dla czytelnika dialog jest OZNAKĄ - sam sposób wypowiadania się bohatera przynosi o nim często więcej wiedzy niż bezpośredni przedmiot jego rozważań. Dialog znaczy zawsze coś więcej niż znaczy. Interpretowanie dialogu jako oznaki jest możliwe dzięki założeniu, że jest on zgodny z regułami mówienia, kształtowany tak jak żywa mowa - naśladowanie społecznie utrwalonych sposobów mówienia; utrwalenie wzorca używanego języka MIMETYZM FORMALNY
Mimetyzm jest czynnikiem organizującym tylko poszczególne epizody utworu i występuje w kontekstach (najczęściej nie mają nic wspólnego z naśladowaniem lub odwołują się od wzorców, które są dalekie od ukształtowań dialogowych. Mimetyzm znajduje się pod naciskiem dwóch zjawisk:
Nie zdobywa nigdy pozycji samoistnej (nawet gdy jest rozbudowany i w dużym stopniu wolny od komentarzy) - oddziaływa na niego kontekst narracyjny. „Naśladowanie” mówienia przełamuje tok narracji niezależnie od tego, czy występuje w niej jakiś element mimetyzmu formalnego, czy też są one jej nieznane. Punkt wypowiedzi nie stanowi tutaj nie typ wypowiedzi o wyraźnie zaznaczonych i utrwalonych w danej kulturze kształtach, ale zjawisko tak wielorakie i nieuchwytne jak potoczne mówienie czynnik decydujący o swoistości mimetyzmu formalnego w przypadku dialogu powieściowego. Nie jest to sprawa indywidualnego wyboru - w znacznej mierze zależy od stopnia świadomości społecznej.
(…)
…). Jest on konwencją literacką - pozwala ona wprowadzić w obręb dzieła takie żywioły, które są genetycznie pozaliterackie. Kolokwialność i potoczność dialogu jest efektem wypracowania takiej konwencji, która tworzy złudzenie naturalności i potoczności; (a nie tylko reprodukowanie mowy). Złudzenie to ujawnia się, gdy pisarz wychodzi poza język literacki swojej epoki, gdy sięga po slang, argot, gwarę. Język narracji stanowi także interpretację dialogu; powiadamia także o tym, jak się mówi metajęzykowe rozpatrywanie narracji. FUNKCJE METAJĘZYKOWE WOBEC NARRACJI:
Znaczenie szersze - wszelka narracja ma charakter metajęzykowy, skoro opowiada o mówiących bohaterach; (metajęzyk jako składnik ogólnej kompozycji narracyjnej)
Znaczenie węższe - element ten ujawnia się e tych segmentach narracji, które bezpośrednio…
… - bohaterowie tego rodzaju często zbliżają się do dyskursu niż do odpowiednika potocznego mówienia. Stosunek narracji i dialogu kształtuje się w zależności od poetyki powieści, obowiązującej w danym czasie. Powieść trzecioosobowa - swobodne i nieograniczone przytaczanie dialogów jest następstwem przyjętej formy i nie wymaga odpowiedniej motywacji.
Powieść pierwszoosobowa - wymagane są pewne założenia dodatkowe…
… się on jednym z elementów koniecznych formy powieściowej, swojego rodzaju sygnałem powieściowym. POWIEŚĆ W TRZECIEJ OSOBIE:
Wzrost roli dialogu i poszerzenie jego kompetencji
Ograniczenie funkcji metajęzykowej
Język traci bezwzględne panowanie nad idiolektami postaci, wypowiedź zyskuje samodzielność, ale nie do końca całkowitą
Pełni głównie rolę dramatyczną ; może, ale nie musi posuwać akcji naprzód…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)