SPOSOBY PRZYTACZANIA WYPOWIEDZI BOHATERÓW
Rozróżniamy dwie zasadnicze gramatyczne formy służące do przytaczania cudzych słów bądź myśli. Pierwszą z nich jest mowa niezależna, która polega na dosłownym przytoczeniu (powtórzeniu, zacytowaniu) słów cudzych (lub własnych) po czasowniku oznaczającym mówienie, myślenie, po dwukropkach i w cudzysłowie.
Drugą jest mowa zależna, która polega na przytaczaniu słów (myśli) w formie zdań podrzędnych dopełnieniowych, zależnych od czasownika głównego, który oznacza mówienie (myślenie). Konkretnie ta zależność odbija się na odpowiedniej zmianie osób (1 i 2 przechodzą w 3) i zastosowaniu odpowiedniego spójnika i trybu. Taki podział jest jak najbardziej słuszny w języku mówionym, w języku literackim jednak wyróżniamy jeszcze formę pośrednią, jaką jest mowa pozornie zależna.Wrażenie dosłowności i wierności przytoczenia przybliża ją do mowy niezależnej, jednak forma odpowiada formie mowy zależnej z tą różnicą, że nie występuje tu spójnik porządkujący.
Istnieją różne wskazówki, które pozwalają nam rozpoznać w tekście mowę pozornie zależną. Są nimi wyrazy: myśleć, pytać, zawiadamiać, marzyć i mniej lub więcej wyraźne ich równoważniki, jednak nie zawsze mowa pozornie zależna jest poprzedzona wyrazem wprowadzającym.
Innymi wskazówkami mogą być wyrazy i zwroty, możliwe jedynie w ustach postaci utworu, nie autora, lub styl przytoczenia oderwiemy od stylu opowiadania autora, + charakteryzujący któregoś z bohaterów.
Zdarzają się jednak przypadki, gdy autor nie używa żadnych środków językowych, a wtedy nasze przeżycia wewnętrzne mogą jedynie wskazać, komu przypisać wyrażone w utworze uczucia i myśli.
Prze zestawieniu mowy zależnej i niezależnej w zakresie stylistyki nasuwa się wniosek - ta pierwsza jest sztywna, wyblakła, nie oddaje w pełni życia takim, jakim jest; drugą natomiast charakteryzuje jaskrawość, wyrazistość, czysta ekspresja.
Mowa niezależna jest mową w sensie dosłownym, podczas gdy mowa pozornie zależna doskonałym odzwierciedleniem stanów, myśli, przeżyć wewnętrznych. Dzięki mowie pozornie zależnej możliwe jest więc wyrażenie tego, co trudno wyrazić i wywołanie maksymalnego złudzenia życia.
MONOLOG
Jest to sposób przedstawiania myśli i przeżyć wewnętrznych bohatera; w utworze epickim mamy do czynienia z monologiem wewnętrznym - jest on utrwalony w słowach, ale faktycznie nie został on nigdy wypowiedziany. W dramacie natomiast monolog jest zawsze wypowiedziany.
Konstrukcja monologu
Z jednej strony, dążenie do uporządkowania myśli i przeżyć postaci (charakterystyczne dla prozy powieściowej), z drugiej zaś dążenie do wiernego odtworzenia nieuporządkowanego toku świadomości (tendencja zapoczątkowana przez Wirginię Wolf i James`a Joyce). W tym drugim wypadku monolog wewnętrzny przybiera postać
(…)
… kontekstach), symbol ma zaś sens nieuchwytny, niedookreślony.
Z faktu, że symbole i alegorie sytuują swoje signifiant w świecie przedmiotowym, wynika, iż w literaturze ich przestrzenią będzie przestrzeń świata przedstawionego. Znaczenie symboliczne bądź alegoryczne przysługiwać tu może złożonym konstrukcjom - postać, wątek, motyw fabularny, niekiedy cała fabuła. Stają się one czymś…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)