Książka rękopiśmienna w działalności Kościoła, uniwersytetów i użytkowników prywatnych.
Do książki odnoszono się w Średniowieczu z ogromną czcią, a kopiowanie tekstów rękopiśmiennych traktowano jak zaszczyt. W średniowieczu książka była przedmiotem kultowym, bo zawierała teksty "święte", choć nie tylko. Ważna była też jej rola ideologiczno - polityczna, bo wspierała przekonanie o boskim pochodzeniu i sakralnym charakterze władzy monarszej, porządku politycznego i społecznego. Pierwsze "przebudzenie intelektualne Europy", które nastąpiło w państwie Karola Wielkiego znacznie rozszerzyło funkcje pisma i książki, a także pozwoliło na zróżnicowanie i wzbogacenie użytkowanych tekstów. Od XIV wieku możemy zaobserwować rozpowszechnianie się książki w warstwach społecznych innych niż kler. Ci nowi czytelnicy, należący do szlachty, mieszczan, kupców czy urzędników, nie używali łaciny w życiu codziennym. Potrzebowali książek fachowych , ale także książek , które umilały im wypoczynek i budziły wyobraźnię . Wpłynęło to na rozwój literatury w językach narodowych.
Trzy zasadnicze grupy używanych książek wpływały na ich odpowiednie funkcje:
Pismo święte i komentarze do niego, Pisma Ojców Kościoła i inne dzieła teologiczne,
Literatura świecka zawierająca dzieła matematyczne, przyrodnicze, medyczne, filozoficzne, historyczne i prawnicze. Książka w działalności Kościoła :
Biblia służyła edukacji kościelnej (oraz agitacji heretyckiej) - twórczość teologiczna (Ambroży, Augustyn, Hieronim i inni Ojcowie Kościoła, interpretacje Pisma św ., nauczanie etyki chrześcijańskiej , księgi biblijne z komentarzami);
Książka dopełniała ustną drogę rozpowszechniania wartości religijnych (i kulturalnych) oraz kulturę wizualną (oglądanie budowli, rzeźb ect.);
Książka wspierała działalność duszpasterską pierwszych misjonarzy i organizatorów Kościoła;
Pomoc w działalności zawodowej kleru oraz w podnoszeniu jego umiejętności fachowych;
Różne typy ksiąg potrzebnych przy rozbudowanej liturgii: antyfonarze, hymnarze, psałterze i graduały dla scholi/ śpiewających mnichów, sakramentarze, mszały i lekcjonarze, rytuały i pontyfikały, penitencjały dla spowiedników;
Gromadzenie, przepisywanie i chronienie książek dla potomności (w regule benedyktynów). Bibliotekę traktowano początkowo jako skarbnicę ksiąg, później zwrot w kierunku idei udostępniania zbiorów. Rozwój systemu bibliotek: kościelne, katedralne (kapitulne), książnice kolegiackie, biblioteki parafialne (wyznaczano obowiązkowe zestawy książek dla bibliotek parafialnych);
Pojawiają się kolekcje podstawowych doktryny i moralności chrześcijańskiej, objaśnienia mszy i obrzędów
(…)
…, związane z kryzysem Kościoła późnośredniowiecznego jako instytucji i z upadkiem autorytetu księży - typ pobożności osobistej zwiększył zapotrzebowanie na psałterze, modlitewniki - godzinki, brewiarze, apokryfy, żywoty i zbiory pieśni. Zakony żebracze (powstały w XIII wieku - franciszkanie i dominikanie) rozwijali ożywioną akcję gromadzenia książek, dbały o rozpowszechnianie i udostępnianie literatury…
… Jana Dąbrówki, kroniki Dzierzby, Kadłubka…), kodeksy praw (Status wiślicki, status wielkopolski), literatura polityczna (Paweł Włodkowic); książka przenikała do szerszych warstw społeczeństwa: szlachty i mieszczaństwa, dzięki świeckim scholarom, którzy przewijali się przez uczelnię;
Rozwój ambicji i ciekawości intelektualnej użytkowników różnych typów książek naukowych;
Instrument wymiany myśli…
… biblioteki Tomasza Strzemińskiego i Zbigniewa Oleśnickiego); książki wykonywane na zamówienie prywatne wpłynęły na rozwój handlu książką;
Pojawiają się zaczątki mecenatu i bibliofilstwa! (Ryszard de Bury - autor dzieła „Philobiblon”, Apoloniusz de Berk, kolekcja godzinek księcia de Berry);
Książka rękopiśmienna w polityce zagranicznej - traktaty międzynarodowe;
Pismo w funkcjonowaniu państwa polskiego: akty…
… przez wymianę rękopisów, wypożyczanie pod zastaw i przepisywanie.
Wydawano teksty polemiczne przeciw heretykom i Żydom;
Polskie skryptoria klasztorne:
- cystersi (klasztor w Mogile pod Krakowem)
- kanonicy regularni w Trzemesznie
- benedyktyni (Łysa Góra)
Kopiowanie ksiąg w klasztorach późnego średniowiecza utraciło swój dawny charakter „służby bożej” czy praktyk ascetycznych;
W Holandii zrzeszenie Braci…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)