Historia książki - wykład 6

830 r. Biblioteka Naukowa przy budynku o charakterze uniwersyteckim za panowania Abbasydów; zniszczona przez Arabów w XIII w., wedle autora dzieła o charakterze encyklopedycznym - Poranek ślepego - najwspanialsza biblioteka do XIII w.
Arabska Biblioteka Fatymidów X w.; Biblioteka w Kairze - "Dom Wiedzy"; charakter naukowy, zgromadziła 2400 egzemplarzy, w tym część z nich była luksusowa. Mogła liczyć 600 tysięcy tomów. Miała charakter publiczny. Można było kopiować księgi i dostarczać materiały kopistom i najbiedniejszym czytelnikom np. papier pod koniec XII w. Za panowania Saladyna - ruiny. Skatalogowane działowo dzieła udostępniano na miejscu, a także wypożyczano.
Zanim papier dotarł za przewodnictwem Arabów do europy Zachodniej i Bizancjum używano pergaminu.. W IV w. pergamin się rozpowszechnił - chaos w Egipcie, zatem papirus stał się trudniejszy w dostępie; pergamin był tani, a w tych czasach odrzucano to, co Kościół uznał za pogańskie, również wynalazek papieru. Stopniowo upowszechniała się kodeksowa forma książki. Pergamin wyrabiano ze skór zwierząt: owiec, cieląt. Wczesnośredniowieczne klasztory - XII w. produkcja pergaminu w klasztorach świeckich - bractwo cechowe pergaministów. Pergamin produkowano w dwóch gatunkach:
carta italica - pergumin południowy; wykorzystanie: Włochy, południowa Francja, Hiszpania - cienki, delikatnie oprawiany;
carta teutonica - niemiecki, "gorzej" oprawiony, grubszy; wykorzystanie: Niemcy, Polska, północna Francja.
Pergamin był łatwo dostępnym materiałem piśminniczym. Można było zapisać go dwustronnie, służył do iluminacji i zdobień. Palipset - rodzaj pergaminu, na którym można było zapisać tekst, wytrzeć i napisać od nowa. Najstarsze kodeksy pergaminowe pochodzą z IV w. - kodeks vaticanus. Kodeks był rękopiśmienny. Na początku pergamin zwijano wzorem zwojów papirusowych. Dwójka (folio) - składanie na dwa - kodeksowa forma książki. Pergamin został wyparty jako materiał pisarski pod koniec VIII w.
Za pośrednictwem Arabów papier trafił do Europy w XII w. Pierwsza papiernia powstała w Hiszpaniiw 1156 r. W czasie panowania (?) Arabów forma książki się zmieniła. Cechy wydawnicze zostały ukształtowane w zwojach i kodeksach excipi i incipi, informacje o miejscu i czasie wytworzenia tekstu także o kopistach . Kolofon - metryczka na końcu tekstu, skryby kopisty odnośnie warunków pracy (np. że kopista pisał w półmroku w pomieszczeniu, gdzie czuło się zapach wilgoci). Kodeksy były początkowe niepaginowane. Kilka osób pisało jednocześnie, żeby było szybciej.
Kustosze - numeracja strony w obrębie składki. Zapisaną kartę kończył przenośnik - "reklama" zachęcająca do przeczytania tekstu na następnej stronie. Takie kodeksy posiadały rubrykowanie - podkreślone, uznane za ważne - przez skrybę - fragmenty tekstów. Wykonywano to przy pomocy czerwonej glinki, nierzadko (?) posrebrzanej. Nowy fach - rubrykator - inkunabuły z I w. Wykształciły się dukty pisma - wynalazek druku Gutenberga poł. XV w. Zawód iluminatora - zdobnictwo rękopiśmienne. Powstały specjalne warsztaty zdobnicze kodeksów. Pojawiła się także specjalizacja związana z zabezpieczeniem tekstu przed zniszczeniem - introligatorzy - oprawianie ksiąg. Format folio zostaje wypierany przez quarte - karta złożona na cztery. Drogie księgi - w zależności od znaczenia zawartości księgi. Bardzo drogie oprawy - drewniane, które były obciągane w skóry. Używano większego kawałka skóry, aby egzemplarz nie uległ zniszczeniu w trakcie transportu. Specyficzna oprawa katanafa (łac. clibie catenati). Aby chronić oprawę przez zniszczeniem wyposażono je w guzy (?), które zapobiegały ścieraniu się o pulpit od katedry. Takie księgi powstawały głównie w skryptoriach klasztornych. Laicyzacja - rozpowszechnianie się przy uniwersytetach, skryptoriach. W XV w. przed wynalezieniem druku miasta europejskie posiadały skryptoria, rozwinął się handel rękopisami.

(…)

… się do kopiowania dzieł chrześcijańskich -> kopiowanie literatury starożytnych Greków i Rzymian (Horacy, Herodot, Owidusz itd.). Część z nich do dziś zachowała (VII-IX w.). Jednym z zabytków jest księga z Cells pochodząca/wytworzona ok. 800 r. przechowywana aktualnie w Dublinie (Trinity College) w stylu irryjskim -> kaligrafia+iluminacja. Oprócz iluminowanych kodkesów było dużo kodeksów niczym…
… były dla niego dzieła greckie i łacińskie. Europa Zachodnia -> Kasjodor był pierwszym prekursorem tychże działań, w Bizancjum - św. Bazyli. Biblioteka klasztoru Biralli -> znalazła się po śmierci Kasjodora w Archiwum Papieskim w Lateranach.
Św. Izydor z Sewilli - nasz ulubieniec, VII-VIII w.; "Etymologia" :) -> ujął w owym dziele kwestie naukowe oraz kwestię duchowego życia.
U schyłku średniowiecza powstają swego…
... zobacz całą notatkę