Zagadnienie 6 Książka ksylograficzna Na podstawie H. Szwejkowska Książka drukowana XV - XVIII wieku. Zarys historyczny, Warszawa 1987.
Odkąd zaistniała książka, starano się aby zyskała ona jak największe grono odbiorców. Od tysięcy lat rozpowszechnianiem słowa pisanego trudniły się całe rzesze pisarzy - kopistów. W XV w. przepisywanie ręczne przestało wystarczać. Zaczęto więc usilnie poszukiwać sposobów łatwiejszych, umożliwiających szybsze, mechaniczne powielanie tekstu. Wynikiem tych poszukiwań było zastosowanie do powielania obrazu i tekstu techniki drzeworytniczej. Drzeworyt, z greckiego ksylograf (ζύλο - ksylo - drzewo; γραφο - grapho - piszę) ma długą tradycję. Sztuka wyrzynania ornamentów w drzewie i za pomocą takch form odbijania kolorowych wzorów na tkaninie, znana była w Indiach już w II w. p. n. e. Ale za praojczyznę drzeworytu uważa się powszechnie Chiny. W buddyjskich klasztorach w VII w. n. e. za pomocą wyciętych na drewnianych płytkach pierwowzorów zdobiono wizerunkami Buddy tkaniny i papier, karty do gry, odbijano teksty zaklęć magicznych, które rozchodziły się wśród ludu w ogromnej ilości. Znajomość sztuki drzeworytniczej przedostała się do Europy dzięki kontaktom handlowym i dyplomatycznym.
Pierwsze drzeworyty w Europie Holandia i Niemcy na początku XV w. wizerunki świętych i opiekunów, n. p. św. Wawrzyńca, Sebastiana, Augustyna.
ludzie zawieszali je na ścianach mieszkań, naklejali na okładki książek, nosili jako talizmany .
dlatego wytwory te ulegały szybko zniszczeniu - oryginalne ksylografy nie przetrwały właściwie.
najstarsze - Madonna z czterema świętymi z 1418, św. Krzysztofa z 1423 (klasztor kartuzów Buxhein).
W latach `30 pojawiły się ksylograficzne książki blokowe, składające się z kilkunastu do kilkudziesięciu kart drzeworytowych, na których obok dominującego obrazu umieszczano krótszy lub dłuższy tekst objaśniający. Sposób wykonania drzeworytu: gładką drewnianą płytę grubości paru centymetrów pokrywano białą farbą, kredą, lub farbą wodną
na tym kreślono rysunek
cieniutkim i bardzo ostrym nożykiem zacinano linie rysunku
dłutkiem żłobiono i usuwano warstwę drewna z miejsc nie zarysowanych, tak żeby obraz wystąpił jako płaskorzeźba
płytę następnie pokrywano brązową lub czarną farbą z sadzy i gumy, później drukarską
kładziono na nią zwilżony papier i przyciskano ręcznie specjalnym przyciskiem lyb tamponem ze skóry wypchanej włosiem
odciski były tak głębokie, że przebijały na drugiej stronie i powstawały odkształcenia papieru, dlatego drzeworyty były odbijane jednostronnie
czyste strony papieru sklejano lub łamano arkusz i brzegi ujmowano w grzbiet oprawy, tak, że powstawała podwójna karta książki z dwustronnym rysunkiem.
(…)
… za pomocą stempli; introligatorzy którzy dokonywali takiego tłoczenia - Konrad Forster i Jan Wirsing w Norymberdze, Prokop Waldvogel w Awinionie ( w 1444 r. posiadał 48 liter grawerowanych w żelazie.
A zatem technika operowania pojedynczymi tłokami literowymi stała się inspiracją i prototypem techniki drukarskiej. Ok 1510 roku zaczęły się pojawiać drzeworytowe obramowania karty tytułowej i utrzymają…
… je ręcznie lub mechanicznie, gdy robiono kilka płyt tego samego rysunku i na każdej zamalowywano elementy innym kolorem
z biegiem czasu twarda linia ożywiała się, Podział ksylografów ze względu na wzajemny stosunek obrazu i tekstu:
obraz bez tekstu - wizerunki świętych, karty do gry, tarcze herbowe, mapy; którki objaśniający teks dopisywano czasem ręcznie, później odbijano go z czcionek w prasach drukarskich.
obraz i tekst wyrznięte razem na jednej płycie i odbite, tekst był objaśnieniem do treści rysunku
obraz i tekst wyrznięte na oddzielnych płytach i odbite osobno, obraz na jednej, tekst na drugiej karcie.
tekst bez rysunku - głównie podręczniki szkolne, gramatyki języka łacińskiego , donaty (Aelius Donatus w 350 r. n. e napisał gramatykę języka łacińskiego, która przez całe średniowiecze…
… się szczególnie do małych form, jak karty, inicjały, pieczęcie, krótkie napisy. Płytki metalowe o wypukłym rysunku były przytwierdzane do drewnianych bloczków, pokrywane oleistą farbą (woda nie przylegała do metalu) i odbijane jak drzeworyt. Ksylografii nie można uznać za pierwowzór sztuki drukarskiej. Ksylograf powstał wcześniej niż druk, rozwijał się niezależnie od niego i obok niego w XV w., a drzeworytowa…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)