Krytyczna teoria społeczeństwa szkoły frankfurckiej
(a) Ogólna charakterystyka szkoły frankfurckiej i pojęcie marksizmu „zachodniego”
Termin „szkoła frankfurcka” używany jest począwszy od lat pięćdziesiątych naszego wieku dla określenia środowiska niemieckich filozofów i socjologów, powstałego wokół utworzonego w latach dwudziestych Instytutu Badań Społecznych we Frankfurcie nad Menem (Institut für Sozialforschung), którego członkowie nawiązywali w swych badaniach naukowych do założeń materializmu historycznego oraz dialektycznej metodologii Marksa. Historia powstania i rozwoju szkoły frankfurckiej była w istocie rzeczy historią utworzenia i późniejszych losów wspomnianego Instytutu we Frankfurcie nad Menem. Instytut Badań Społecznych został utworzony w 1924 r. z inicjatywy grupy młodych intelektualistów niemieckich w celu prowadzenia badań naukowych nad najważniejszymi problemami życia ludzi w warunkach społeczno-gospodarczych, które stworzył zachodnioeuropejski kapitalizm w latach dwudziestych i trzydziestych naszego stulecia. W tamtym czasie frankfurcki Instytut był pierwszą naukową placówką w Europie Zachodniej, w której prowadzono badania naukowe w zakresie problematyki społecznej w oparciu o wyselekcjonowane założenia filozofii Karola Marksa.
Jednak charakterystyczną cechą szkoły frankfurckiej od samego początku jej istnienia było traktowanie marksizmu nie jako teorię, której należy dochować wierności, lecz jako skuteczną metodologię badań społecznych, która polega na szukaniu zależności zjawisk z zakresu stosunków międzyludzkich oraz z zakresu tzw. zjawisk świadomościowych (poglądy, nastroje, wierzenia, przesądy itp.) od istniejących warunków ekonomicznych.
Oprócz zainteresowania metodologią Marksa, we wczesnym okresie istnienia szkoły frankfurckiej uwagę frankfurtczyków przyciągała także warstwa aksjologiczna filozofii Marksa. Miało to miejsce szczególnie pod koniec lat dwudziestych i na początku trzydziestych, kiedy to zostały po raz pierwszy opublikowane nieznane wcześniej pisma młodego Marksa, dotyczące zagadnień etycznych i antropologicznych, jak np. krytyka alienacji w warunkach społeczeństwa kapitalistycznego, koncepcja człowieka jako istoty społecznej, problem samorealizacji człowieka jako jednostki i in. Ta etyczno-antropologiczna warstwa nauki Marksa służyła przedstawicielom szkoły frankfurckiej jako płaszczyzna odniesienia do ostrej krytyki wstrząsanego kryzysami kapitalizmu lat dwudziestych i trzydziestych. Trzeba jednak w tym miejscu zauważyć, że członkowie Instytutu Badań Społecznych we Frankfurcie nad Menem korzystali tak w swych badaniach naukowych jak i w krytyce ówczesnego społeczeństwa z wielu innych inspiracji teoretycznych poza marksizmem. Należy do tych inspiracji zaliczyć poglądy Kanta, Hegla, Schopenhauera, Kierkegaarda, Nietzschego, Freuda, Heideggera, Web
(…)
… koncepcje francuskiego filozofa Lucien Goldmanna i idee głoszone w późniejszym okresie swej twórczości przez Jeana Paula Sartre'a („Krytyka dialektycznego rozumu”) do obecnie żyjących na Zachodzie Europy filozofów, nawiązujących w swoich teoriach do filozofii Marksa, z których najbardziej znany jest niemiecki filozof Jürgen Habermas, mówimy o zjawisku neomarksizmu lub tzw. „marksizmu zachodniego…
… popierała narodowy socjalizm), członkowie szkoły frankfurckiej doszli około połowy lat trzydziestych do wniosku, iż nie mogą dalej uznawać za słuszną tezy Marksa, mówiącej o proletariacie jako o sile sprawczej rewolucji i podmiocie historii; (f) kolejnym etapem ewolucji poglądów większości przedstawicieli szkoły frankfurckiej, który ostatecznie ujawnił się pod koniec lat sześćdziesiątych w okresie buntów…
… filozofii Hegla) i Erich Fromm, który od początku swej kariery naukowej specjalizował się w syntezie filozofii społecznej i psychoanalizy Freuda, co doprowadziło go do wypracowania własnej doktryny filozoficznej, mieszczącej się w pojęciu psychoanalizy społecznej lub psychoanalizy humanistycznej.
Po zdobyciu w Niemczech władzy przez partię NSDAP, co nastąpiło na początku 1933 roku, dalsze funkcjonowanie…
… fundację), ale jednocześnie Instytut był powiązany „personalnymi uniami” z Uniwersytetem im. Goethego. Obok Horkheimera, powrócili do Frankfurtu Pollock i Adorno. Inni z dawniejszych pracowników Instytutu pozostali w Ameryce, rozpraszając się po różnych tamtejszych ośrodkach naukowych. Dotyczy to przede wszystkim dwóch znaczących myślicieli, którymi w okresie powojennym stali się Erich Fromm i Herbert…
… materialnych potrzeb ludzi oraz poczucie zagrożenia ze strony obcej człowiekowi przyrody. Sytuacja taka powodowała społeczną niesprawiedliwość oraz popadanie ludzi w niewolę wobec tworzonych przez nich samych stosunków społecznych, instytucji, mitów, przesądów itp. Wyznawcy teorii postępu w poprzednich wiekach wiązali nadzieje na wyzwolenie ludzkości od nędzy i wszelkich form zniewolenia z wyzwoleniem i pełną…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)