1
Wstęp
1.1. Wprowadzenie.
Doświadczenia krajów wysokorozwiniętych potwierdzają, że rolnictwo jest gałęzią gospodarki narodowej, która wymaga wsparcia finansowego, aby uzyski-wać produkcję chociażby na średnim poziomie, zabezpieczającym potrzeby żywnościowe danego kraju.
Rolnictwo jest kapitałochłonną dziedziną gospodarki. Nakłady inwestycyj-ne na jednostkę dochodu narodowego są wyższe niż w innych gałęziach produkcji. Produkcja wiąże się z koniecznością inwestowania w budynki, maszyny i urządzenia, które w większości wykorzystywane są sezonowo. Okres zwrotu kapitału jest stosunkowo długi ze względu na cykl produkcyjny. Ponadto rentowność indywidualnych gospodarstw rolnych jest niewielka z powodu skali produkcji a także jej rozproszenia. Dlatego postęp w rolnictwie będzie zawsze uzależniony od zwrotu udziału kapitału w zasobach czynników własnego w rolnictwie jest procesem powolnym i niewystarczającym dla zdynamizowania przemian strukturalnych coraz większego znaczenia nabierają zewnętrzne źródła finansowania rolnictwa. Najważniejszym z tych źródeł jest kredyt bankowy, który jak dotychczas uzależniony jest od polityki gospodarczej Państwa wobec rolnictwa.
W Polsce od 1990 roku wprowadzany jest w życie nowy program gospodarczy. Dokonano wielu ograniczeń, polikwidowano dotacje i ulgi. Ureal-niono stopy procentowe wkładów pieniężnych i kredytów, stosownie do poziomu inflacji. Wyeliminowano także możliwości korzystania z niskoprocentowych kredytów, co wpłynęło na zachwianie równowagi produkcyjnej w rolnictwie. Szybko okazało się, że rolnicy nie mają pieniędzy na nabywanie środków obrotowych. Dlatego Rząd był zmuszony podjąć decyzję o wsparciu budżetowym stopy procentowej od kredytów dla rolnictwa. Powstał kredyt nawozowy i skupowy, a dysponentem środków na dopłaty do tych kredytów było Ministerstwo Finansów. W roku 1996 utworzono Fundusz Restrukturyzacji i Oddłużania Rolnictwa, który został zastąpiony powołaną w 1994 roku Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
Mając w perspektywie najbliższych lat włączenie Polski do struktur Unii Europejskiej, oczywistym stał się fakt, że rolnictwo jako specyficzny dział gospodarki narodowej bez pomocy Państwa nie będzie w stanie sprostać konkurencji rynkowej z rolnictwem zachodnim. Rolnictwo polskie, aby mogło stać się konkurencyjne i w przyszłości wkraczać na wymagające rynki zagra-niczne, powinno być wyposażone w instrumenty ekonomiczne wspierające rozwój nowoczesnych podmiotów w tej gałęzi gospodarki narodowej. Poza tym na przeludnionej polskiej wsi powinny powstawać nowe miejsca pracy dające możliwość zatrudnienia osobom bezrobotnym.
W polityce rolnej szczególnego znaczenia w dofinansowywaniu rolnictwa zaczęły nabierać kredyty preferencyjne. Praktyka wykazała, że w warunkach gospodarki rynkowej, udzielane kredyty preferencyjne spełniają swoje założenia i są jak najbardziej uzasadnione. Dzięki tym kredytom nie nastąpił jeszcze głębszy spadek produkcji i udało się złagodzić nabrzmiały społeczno-polityczny problem zadłużenia gospodarstw indywidualnych oraz ustabilizować warunki kredytowa-nia. Ujawniły się jednak pewne zjawiska, które obniżały efektywność kredytowania. Można tu wymienić:
(…)
… zł na działy specjalne produkcji rolnej, przetwórstwo rolno - spożywcze, usługi dla rolnictwa, przy minimalnym udziale środków własnych kredytobiorcy wynoszącym odpowied-nio 20 % lub 30 % wartości inwestycji. Maksymalny okres kredytowania wynosi 8 lat z możliwością uzyskania karencji w spłacie kapitału do 2 lat i oprocentowaniu dla kredytobiorcy w wysokości połowy oprocentowania ustalonego przez bank…
… kredytów regionalnych przeznaczone są na finansowanie przedsięwzięć inwestycyjnych przyśpieszających rozwój turystyki wiejskiej.
Kwota tych kredytów nie może przekroczyć:
80 % wartości nakładów inwestycyjnych na gospodarstwo rolne, ale nie więcej niż 500 tyś. zł, a po uzyskaniu zgody Prezesa Agencji - 1.500 tyś. zł.
70 % wartości nakładów inwestycyjnych na działy specjalne produkcji rolnej, przetwórstwo…
… na kwotę 460.114 tyś. zł,
1995 roku 34.236 kredytów na kwotę 895.320 tyś. zł,
1996 roku 59.842 kredyty na kwotę 2.178.007 tyś. zł.
Kredyty inwestycyjne uzupełnione o środki własne kredytobiorców umożliwiły realizację inwestycji o łącznej wartości 7.200 mln zł. Z tego zainwestowano około:
3.900 mln zł w rolnictwo,
1.500 mln zł w przetwórstwo rolno - spożywcze,
1.100 mln zł w działy specjalne produkcji…
… zawierania umowy kredytowej nie przekracza wielkości, które podano w rozdziale 3.1.
Warunki uzyskania kredytu inwestycyjnego przez rolnika przedstawiono na przykładzie linii kredytowej mającej na celu wykorzystanie posiadania bazy produkcyjnej gospodarstw rolnych i działów specjalnych produkcji rolnej poprzez rozpoczęcie lub zwiększenie produkcji w tych gospodarstwach i działach specjalnych. Linia…
… stanowią nie więcej niż 50 % kredytu.
Warunkiem uzyskania kredytu jest posiadanie minimum 20 % środków własnych w przypadku gospodarstw rolnych i 30 % w przypadku działów specjalnych produkcji rolnej. Oprocentowanie omawianego kredytu jest zmienne i zależy od przedsięwzięcia inwestycyjnego, które realizuje rolnik. Jednocześnie zróżnicowany jest poziom dopłat Agencji do oprocentowania kredytu…
… rolnych przez banki, w szczególności zaś przez Bank Gospodarki Żywnościowej na obszarze województwa elbląskiego ze szczególnym uwzględnieniem kredytów preferencyjnych dla rolnictwa. Będzie to zatem próba oceny pomocy Państwa dla rolników realizowanej za pośrednictwem Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Główna formą pomocy Państwa jest właśnie udzielanie tańszego preferencyjnego kredytu…
… w wysokości 0,7 stopy kredytu redyskontowego. Resztę należnych odsetek bankowi dopłaca Agencja.
Według informacji Banku Gospodarki Żywnościowej w roku 1994 w województwie elbląskim udzielono kredytu „skupowego” na łączną sumę 26,5 mln zł, co stanowiło 79 % kwoty, którą banki na ten cel przeznaczyły.
W roku 1995 na skup płodów rolnych przeznaczono kwotę 49,6 mln zł , a wykorzystano 42,2 mln zł, czyli ok. 85…
… działających w porozumieniu z Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (Wykresy 1, 2, 3).
Procentowy udział przyznanych kredytów przez ważniejsze banki w odniesieniu do sumy kredytów udzielanych w 1996 roku z dopłatami ARiMR przedstawiono w tabeli 12.
Tabela 12. Kredyty preferencyjne udzielone przez banki w 1996 roku (w %).
Wyszczególnienie
Udział w* kredytowaniu w %
Bank Gospodarki Żywnościowej…
… i ekonomicznie sprawniejszym instrumentem od dotacji bezpośrednich, gdyż powoduje większy efekt mnożnikowy, czyli wiąże więcej środków własnych benificjentów oraz przynosi większe efekty pośrednie w poszczególnych ogniwach całej gospodarki. Ponieważ największe efekty mnożni-kowe przynoszą nakłady, które: obniżają koszty produkcji rolniczej, poprawiają jej jakość, zwiększając dochody gospodarstw rolniczych…
… jednocześnie w formie udziału własnego 2,99 zł środków własnych inwestorów.
W roku 1996, w którym odnotowano największy popyt na preferencyjne kredyty inwestycyjne, środki publiczne przekazane Agencji na dopłaty do oprocentowania tych kredytów stanowiły 0,35 % całkowitych wydatków budżetu państwa. Oprócz kredytów inwestycyjnych rolnicy mają możliwość korzystania z kredytów obrotowych udzielanych przez banki. Głównym celem kredytów obrotowych jest poprawa płynności finansowej rolników oraz podmiotów zajmujących się skupem i przetwórstwem rolno - spożywczym. Rolnictwo charakteryzuje się bowiem długim cyklem produkcyjnym , zaś skup produktów rolnych w znacznym stopniu ma charakter sezonowy.
W 1996 roku kredyty obrotowe udzielane były krajowym podmiotom gospodarczym prowadzącym produkcję rolną za pośrednictwem…
… %.
W roku 1996 kredyt skupowy wzrósł do kwoty 145,7 mln zł i przeznaczony został na skup zbóż, buraków cukrowych, owoców i warzyw oraz rzepaku i nasion (tabela 11).
Tabela 11. Kredyt „skupowy” w 1996 roku.
Wyszczególnienie
Udzielony kredyt
Kwota w mln zł
%
Skup zbóż
62,4
42,8
Skup buraków cukrowych
58,0
39,8
Skup owoców i warzyw
15,2
10,4
Skup pozostały
(rzepak, nasiona)
10,1
7,0
Razem
145,7
100,0
Źródło…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)