Teza 14. Kościół unicki w Polsce i na Litwie. Kryzys i wzrost unii kościelnej Powstanie Kozaków pod dowództwem Bohdana Chmielnickiego (1648), które w krótkim czasie objęło ziemie ukrainne przed- i zadnieprzańskie, spowodowało poważny kryzys unii kościelnej. Początkowo Kozacy odnosili się raczej obojętnie do spraw religijnych, a bezpośrednią przyczyną długotrwałego powstania były sprawy prywatne hetmana Zaporoża. Dopiero w czasie powstania, a zwłaszcza po wkroczeniu Kozaków do Kijowa (1648), sprawy religijne związały się istotnie z powstaniem. O dkąd Kozacy włączyli prawosławie do programu wojny, odtąd wrogo odnosili się do unii i jej zwolenników, których traktowano jak zdrajców. Toteż unii groziła całkowita zagłada na Ukrainie, a wielu zakonników i księży .unickich przypłaciło śmiercią wierność unii kościelnej. Zawarta w 1658 r. ugoda w Hadziaczu przewidywała likwidację unii kościelnej w trzech województwach ukraińskich (Bracław, Czernihów, Kijów) i niedopuszczanie unitów do urzędów państwowych na tych terenach. Prawosławie otrzymało szereg przywilejów. Ale ugoda hadziacka nigdy nie została zrealizowana. Dalszym sporom między unitami a prawosławnymi położył kres rozejm andruszowski, który oddawał Rosji całą Ukrainę zadnieprzańską wraz z Kijowem (1667). Miało to dla unii pozytywne skutki. Wraz z odejściem bowiem tych terenów od Polski poza Jej granicami znalazły się równocześnie ośrodki najbardziej zwalczające unię. Odtąd unia zaczęła się ponownie rozwijać w Polsce. Rozwojowi temu sprzyjała tolerancyjna i rozumna polityka króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego (1668-1673) i Jana III Sobieskiego. Synod zamojski (1720) Statuty synodu dotyczyły reform całego życia kościelnego Cerkwi unickiej. Podkreślono kult Najświętszego Sakramentu przez wpro wadzenie procesji teoforycznych, palenie lampki wiecznej, mszy św. z wystawieniem Najświętszego Sa kramentu, 40-godzinnegojnabożeństwa i obowiązkowej, trzy razy do roku, Komunii św. Zezwolono na odprawianie mszy św. bez udziału ludu i uży wanie organów i dzwonka w czasie liturgii, wprowadzono boczne ołtarze. 2 polecenia synodu wydano w 1727 r. zreformowany mszał, który odtąd obowiązywał w całej prowincji. Synod pozwolił na usuwanie ikonostasów („carskie wrota"). Wprowadził ponadto niektóre formy pobożności Kościoła łacińskiego (godzinki, ró żaniec) oraz nakazał reformę bazylianów w tych diecezjach, które niedawno przyjęły unię kościelną. W zakresie duszpasterstwa i kultury religijnej zobowiązano proboszczów do głoszenia kazań w niedzielę i święta, a także do katechizacji, natomiast biskupów - do selektywnego i lepszego doboru kandydatów do kapłaństwa. Dużo miejsca poświęcono rodzinie i mał żeństwu, zajęto się reformą życia zakonnego, przeciwstawiono się stanowczo
(…)
… nie wypracował własnego profilu polityki kościelnej. Formowały ją głównie idee i ludzie Oświecenia. Komisja Edukacji Narodowej w porozumieniu ze Stanisławem Augustem opracowano projekt reform, seminariów duchownych w Polsce i kodyfikację prawa polskiego, które postulowało większe podporządkowanie Kościoła państwu. Konstytucja 3 Maja z 1791r. głosiła, że „religią narodową, panującą jest i będzie wiara święta…
… z punktów tego programu było zalecenie wprowadzenia języka rosyjskiego do kultu religijnego w nabożeństwach dodatkowych w kościołach katolickich, by w ten sposób przez Kościół wynaradawiać Polaków. Obok rytuału w języku rosyjskim ukazał się niebawem katechizm po rosyjsku, książki do nabożeństw i śpiewniki. Kościół katolicki w Cesarstwie Rosyjskim
Pontyfikat papieża Leona XII i zmiana na tronie carów…
… prawie wszystkie klasztory w Królestwie Polskim. W ramach represji upaństwowiono również majątki kapitulne w Królestwie Polskim. Po stłumieniu powstania styczniowego władze rosyjskie zaczęły narzucać język rosyjski urzędom kościelnym. W roku 1870 całej hierarchii kościelnej narzucono formalny przymus przebywania w jednym miejscu, a rząd nie pozwolił biskupom na udział w Soborze Watykańskim I. Kościół w byłym Królestwie…
… rolę w Kościele unickim odgrywali metropolici kijowscy, wyposażeni przez prawo Kościoła wschodniego w obszerne kompetencje jurysdykcyjne. Znaczną działalnością zaznaczył się pontyfikat metropolity Gabriela. Po latach zniszczeń spowodowanych wojnami kozackimi obsadził wszystkie stolice biskupie, przywrócił dyscyplinę w zakonie bazylianów, dla którego urządził nowicjat w Wilnie, postarał się o druk…
… sakramentów św.; kazań nie głoszono. Poziom intelektualny duchowieństwa, a często i moralny, był niski. O wiele lepiej stali pod tym względem bazylianie.
5. Kościóf unicki w Polsce w epoce stanisławowskiej
W okresie stanisławowskim Kościołem unickim zarządzało czterech metropolitów. Najdłuższe i najbardziej owocne pontyfikaty przypadły na okres rządów metropolity Filipa Wołodkowicza (1762-1778), J…
… moralnego i intelektualnego poziomu duchowieństwa, usprawnienia duszpasterstwa parafialnego. Wraz z filozofią Oświecenia zaczęły się szerzyć: naturalizm, deizm, indyferentyzm religijny, krytyka Kościoła i zepsucie obyczajów wśród wyższych warstw społecznych. Przedstawicielami polskiego Oświecenia byli np. ks. Stanisław Staszic i ks. Hugon Kołłątaj Polityka kościelna Stanisława Augusta.
Król Poniatowski…
… poszedł w kierunku faworyzowania protestantyzmu. Tam gdzie katolicy byli w mniejszości, tam zostawali wyłączeni z rad miejskich. W 1750r. polecono, by po śmierci urzędnika katolika jego miejsce zajmował protestant. Od 1764r. zaczęto wymagać od kandydatów na probostwa znajomości języka niemieckiego. Biskupi zostali zobowiązani do składania przysięgi na wierność królowi pruskiemu. Od 1772r. przejście…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)