Wychowanie nie zawsze postrzegane było jako funkcja życia społecznego, często ujmowane było jedynie jako swoiste zjawisko kulturowe. Socjologiczną analizę tego zagadnienia przedstawił F. Znaniecki. Zdaniem tego badacza wychowanie zapewnia ciągłość kulturową istnienia grupy - analogicznie jak prokreacja zapewnia ciągłość biologiczną. Wychowanie jako funkcja życia społecznego oznacza organizację grupy społecznej wynikającą z dążenia do przedłużenia trwania i jej rozwoju.
F. Zaniecki wyróżnił trzy podstawowe jego zdaniem fazy refleksji wychowawczej. U podłoża znajduje się wychowanie pierwotne - bezrefleksyjne i bezplanowe.
W grupach znajdujących się na niższych poziomach rozwoju cywilizacyjnego starsze pokolenia przyjmują, że kandydaci na pełnoprawnych członków uczą się swojej roli poprzez obcowanie ze starszymi, poprzez naśladowanie ich, a później uczestniczenie w czynnościach grupowych. W grupach tych występuje dążenie, by następne pokolenia były takie same. Cel w wychowaniu pierwotnym jest mniej lub bardziej wyraźnie sprecyzowany przez funkcjonujące wzorce. Trudno natomiast zaobserwować świadomy i planowy dobór środków. Najczęściej odbywa się to drogą spontanicznego mechanizmu kontroli społecznej, wzmacnianego systemem wierzeń, magii czy rytuałów.
Jednakże w wyniku zmiany warunków przyrodniczych i społecznych może pojawić się kontakt z nowymi grupami społecznymi, nowymi kulturami i w wyniku tego napływ z zewnątrz nowych prądów społecznych. Samo obcowanie ze starszymi staje się wówczas mało skuteczne a zachowania młodych zaczynają odbiegać od wzorów propagowanych przez grupę.
I. Wtedy więc następuje refleksyjny nawrót do tradycji w świadomym usiłowaniu przeciwdziałania zmianom. Młodemu pokoleniu zaszczepia się kult do wszelkich tradycyjnych wartości, zapoznaje się z dorobkiem i na wpół rzeczywistą, na wpół legendarną przeszłością grupy, stawia się im za wzory już nie żyjących, lecz wyidealizowanych członków grupy.
Jest to pierwsze stadium refleksyjnej działalności wychowawczej, nazwanej
przez Znanieckiego wychowaniem tradycjonalistycznym.
II. Gdy jednak nowe dążenia rzeczywiście odpowiadają zmienionym warunkom życia zbiorowego, przy czym są bezpowrotne, nie dające się przytłumić, a jednocześnie wraz z dojrzewaniem młodego pokolenia stają się trwałym elementem życia społecznego, pojawia się problem - jak przygotować nowych członków według wzorów czerpanych nie z przeszłości, ponieważ są nie aktualne, lecz wynikające ze specyfiki współczesności.
Wtedy to wychowanie ( ... ) ma być takim, aby wynikiem jego było urobienie osobników użytecznych społecznie w danych warunkach życia grupy. To stadium Znaniecki nazywa
(…)
… w tym zakresie, także w doborze środków i sposobów ze swoim partnerem - wychowawcą.
Tenże partner jednocześnie wzbogaca doświadczenia i usprawnia możliwości działaniowe wychowanka.
IV. Faza czwarta samowychowania, gdy wychowanek w pełni samodzielnie określa kierunek swojej strategii życiowej, dokonuje wyborów metod i środków jej realizacji, dokonuje selekcji pożądanych i niepożądanych zachowań, zdarzeń…
… upodmiatawiania się przedmiotu wychowania, czyli aktualizacji podmiotowości wychowanka w toku interakcji możemy wyróżnić cztery podstawowe fazy wychowania: manipulacji, sterowania, partnerstwa i samowychowania.
I. Faza manipulacji w wychowaniu polega na uczeniu jednostki jednoznacznych i często jako jedynych dopuszczalnych sposobów zachowania się czy zaspakajania potrzeb. Jednostka nie styka się z żadnymi innymi sposobami, ich przestrzeganie wymuszane jest często dość rygorystycznie.
Z tą fazą mamy do czynienia oczywiście zasadniczo w odniesieniu do małego dziecka, najwyraźniej w okresie niemowlęctwa. Odgrywa ona istotną rolę, gdyż m. in. na podstawie doświadczeń i ich skutków w osobowości jednostka buduje podstawy swojego, akceptowanego w danej kulturze, sposobu zachowania a jednocześnie kryteria oceny zachowań…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)