Fragment notatki:
KLASYCZNA TECHNIKA MORENO
Technika Morena
-polega na podaniu wszystkich członków danej grupy specjalnie sformułowanie i starannie
opracowane pytania
-w odpowiedzi na każde pytanie osoby badane wymieniają nazwę członków grupy
Technika ta umożliwia badanie popularności w klasach i grupach, w których „Plebiscyt
życzliwości i niechęci” jest zbyt trudną techniką. Chodzi głównie o klasy I i grupy wychowawcze, w
których przebywają 7- latki. „Klasyczna technika Moreno” umożliwia ogląd stosunków społecznych
panujących w grupie zarówno na wymiarze ilościowym jak i jakościowym. Dzięki temu można
wyznaczyć zarówno poziom socjometryczny jak i status socjometryczny. M. Pilkiewicz (1973, s.254)
twierdzi, że poziom socjometryczny informuje nas o liczbie otrzymanych wyborów socjometrycznych
od pozostałych członków grupy, czyli o pozycji w grupie opisanej w kategoriach ilościowych.
Natomiast status socjometryczny umożliwia podział badanej populacji na dowolne kategorie
jakościowe (np. status wysoki lub niski) mogące obejmować kilka poziomów socjometrycznych.
Ocena popularności przy użyciu tej techniki dokonywana jest w kategoriach względnych, co
oznacza, że badany ustosunkowuje się do niektórych tylko członków grupy i porównuje ich pod
względem określonej cechy w ramach jednej grupy (Ekiert-Grabowska 1984, s. 33). Poniższej
przedstawione narzędzie badawcze zawiera 2 kryteria socjometryczne, będące określoną, założoną
przez badacza sytuacją społeczną, w której osoby badane mają dokonać wyborów pozytywnych i
negatywnych (Ekiert-Grabowska 1982, s. 48). Kryterium pozytywne dotyczy wyboru osób, obok
których dzieci najchętniej chciałyby usiąść na zajęciach w szkole i w grupie wychowawczej, a
kryterium negatywne obejmuje wybór osób, z którymi dzieci najmniej chętnie chciałyby siedzieć. W
obrębie jednego i drugiego kryterium liczbę wyborów ograniczona została do dwóch.
A. Instrukcja dla osoby przeprowadzającej badanie
Badanie może być prowadzone zbiorowo przez jedną osobę. Należy przygotować ilość
kwestionariuszy odpowiadającą liczbie wychowanków w grupie. Na początku informujemy dzieci o
celach badania i sposobach udzielania odpowiedzi zgodnie z niżej zamieszczoną instrukcją. Po
zapoznaniu dzieci z celem zbierania informacji oraz sposobem udzielania odpowiedzi rozdajemy
dzieciom kwestionariusze. Należy zadbać o to, aby dzieci miały warunki do samodzielnego udzielania
odpowiedzi i nie dopuszczać do uzgadniania odpowiedzi, czy też ujawniania własnych odpowiedzi
podkreślając obowiązek dochowania tajemnicy. Dzieci, które nie opanowały umiejętności pisania
mogą poprosić o pomoc prowadzącego badanie podając mu szeptem nazwiska dzieci, które
prowadzący zapisuje na kwestionariuszu. Bardzo ważne jest, żeby prowadzący sprawdził czy
wszystkie dzieci podpisały swoje kartki.
B. Instrukcja dla dziecka
„Chciałabym pomóc dzieciom, które niezbyt dobrze czują się w klasie (lub
grupie wychowawczej). Dlatego proszę abyście szczerze napisały z kim
najchętniej a z kim najmniej chętnie chciałybyście siedzieć podczas zajęć
w waszej grupie. Dla każdego przygotowałam taką samą kartkę, na której
są dwa pytania. Bardzo ważne jest, żebyście dobrze się zastanowili i
odpowiedzieli szczerze. Wasze wypowiedzi zachowam w tajemnicy.
Czytajcie po cichu kolejne pytania i wpisujcie pod każdym imię i
nazwisko dwóch osób. Nie rozmawiajcie i nikomu nie pokazujcie swojej
kartki.
W
przypadku
wątpliwości
podnieście
rękę,
podejdę
i
porozmawiamy”
C. Opracowanie wyników
Na matrycę wpisujemy kolejno nazwiska i imiona wszystkich dzieci z grupy. Następnie y z
kwestionariuszy ułożonych zgodnie z liczbą porządkową odczytujemy wybory dziecka nr 1, 2 itd.
wpisując je do matrycy. Pierwszy wybór pozytywny oznaczamy cyfrą „1”, drugi cyfrą „2” a każdy wybór
negatywny literką „n”. Po naniesieniu wyborów ze wszystkich kwestionariuszy sumujemy wybory
pozytywne pierwsze (WP1), wybory pozytywne (WP2) oraz wybory pozytywne w ogóle (WP 1 + WP
2). Następnie sumujemy wybory negatywne.
Przykładowa matryca do opracowywania wyników dla 16-osobowej grupy
Nazwisko i
imię
Lp
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10. 11. 12. 13. 14. 15.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
SUMA: WP 1
SUMA: WP 2
SUMA: WN
SUMA P+N
WP 1 – pierwszy wybór pozytywny
WP2 – drugi wybór pozytywny
WN – wybór negatywny
Następnie
wyznaczamy statusy socjometryczne określane jako: niski (N), średni (X),
wysoki (W) zawarte w tabeli krytycznych wartości statusów socjometrycznych opracowanej przez U.
Bronfenbrennera a rozszerzonej przez M. Pilkiewicza (1973) o dwa statusy „– x” – status niższy od
przeciętnego i „+x – status wyższy od przeciętnego. M. Pilkiewicz budując macierz 25-elementową do
określenia pozycji dziecka na podstawie miejsce zajmowanego przez nie na skali sympatii i skali
antypatii przedstawioną w tabeli nr 4 wykorzystuje pięć statusów socjometrycznych na skali sympatii i
antypatii oznaczonych symbolami:
N - status niski
-x - staus niższy od przeciętnego
x – status przeciętny
+x – status wyższy od przeciętnego
W – status wysoki.
Tab. 4. Wyznaczanie kategorii na skali popularności według M. Pilkiewicza (1973, s. 259-275).
_
N
X
+X
0
+
-X
1,2
3,4,5
6,7,8
A0
A1
A1
P1
+X
9
i więcej
6,7,8
A2
A2
X
P1
X
3,4,5
I2
X
X
X
-X
1,2
I1
I1
X
O2
N
0
I0
I1
I2
O2
W
Przez połączenie wyników otrzymanych na dwóch skalach: skali sympatii i skali antypatii,
otrzymujemy łączny wynik informujący o pozycji dziecka na Socjometrycznej Skali Akceptacji.
Zdaniem M. Deptuły, jest to najbardziej precyzyjny i rzetelny sposób opracowania wyników
uzyskanych za pomocą klasycznej techniki Moreno. W tabeli nr 5 znajduje się szczegółowe
zestawienie kryteriów i kategorii do oceny popularności przy pomocy Socjometrycznej Skali Akceptacji
.
Tab. 5. Kryteria i kategorie do oceny popularności mierzonej Socjometryczną Skalą Akceptacji
według M. Pilkiewicza (1973)
1
2
3
4.
5
6
7
8
SS.
Skala sympatii
W
W
W
+X
+X
+X
X
X
SAn.
Kategorie szczegółowe
Skala antypatii
N
A0 wybitna akceptacja
-X
A1 silna akceptacja
X
N
A2 słaba akceptacja
-X
X
X
-X
przeciętność
X
Kategorie
ogólne
A
Akceptacja
X
Przeciętność
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
X
-X
+X
+X
W
W
X
N
-X
-X
N
N
-X
N
X
+X
X
+X
W
+X
W
N
X
-X
N
-X
N
+X
+X
W
24
25
-X
N
W
W
P1 silna polaryzacja
P
Polaryzacja
akceptacji
P0 wybitna polaryzacja
I2 słaba izolacja
I
Izolacja
I1 silna izolacja
I0 wybitna izolacja
O2 słabe odrzucenie
O1
silne odrzucenie
O
Odrzucenie
O0 wybitne odrzucenie
Kryterium socjometryczne – określona, specyficzna sytuacja społeczna, założona przez
eksperymentatora lub rzeczywista, będąca podstawą do dokonania wyboru osoby z danej grupy
społ odpowiadających wymogom podanym w instrukcji. Dla badanego kryterium występuje w
postaci pytania socjometrycznego poprzedzonego sytuacją wprowadzającą
Rodzaje kryteriów socjometrycznych
1. ogólne i szczegółowe
-ogólne – odwołujące się do jakiejś szerszej dziedziny aktywności człowieka, lecz nie precyzujące
ściśle rodzaju interakcji (pyt. Dotyczące siedzenia z kimś, bawienia się)
-szczegółowe (specyficzne) – sprowadza możliwość dokonania wyboru do bardzo szczegółowo
określonej interakcji społecznej (np. chęć rozwiązania z kimś zadań z geografii)
2. Silne i słabe
-silne – odkrywa, ujawnia bardziej podstawowe i stałe związki międzyosobnicze istniejące w
grupie,
-słabe – takie kryteria w stosunku do których członkowie grupy wykazują małe zainteresowanie
3. Realne i nierealne
-realne – rzeczywiste, posiadające wysoki stopień prawdopodobieństwa
-nierealne – małe prawdopodobieństwo wystąpienia
4. Indywidualne i społeczne
-indywidualne – kiedy chodzi o wyodrębnienie jakiejś jednostki z grupy dla wykonywania
czynności niezwiązanych bezpośrednio z życiem danej grupy i czynności nie odbywających się w
obecności pozostałych członków
- społeczne - gdy podstawą wyboru jest sytuacja ściśle związana z życiem całej grupy, kiedy
czynność odbywa się w otoczeniu innych członków
5. Jednostronne i dwustronne
-jednostronne – uniemożliwiające wybór wzajemny – pytania o przywództwo
-dwustronne – możliwe jest wzajemne wybieranie się dwóch osób
6. Pozytywne i negatywne
-pozytywne – uzyskujemy obraz rozkładu w grupie sympatii i wzajemnych powiązań („Z kim
chciałbyś najbardziej…”)
-negatywne formułuje się pośrednio i w sposób delikatny („Z kim najmniej chciałbyś…”)
Socjogram – graficzne przedstawienie wyników naniesionych na tabeli socjomentrycznej, jego
zaletą jest szybka orientacja w rozkładzie stosunków społecznych grupie
Rodzaje socjogramu:
-s. nieuporządkowane – sporządza się dla małych grup, tworzy się go metodą prób i błędów. W
przypadku grup dużych nie daje jasnego odczytu pozycji członków ze względu na dużą liczbę
krzyżujących się linii.
-s. kołowe – stosuje się go gdy grupy są duże i gdy grupa zawiera w sobie naturalnie wyłaniające
się podgrupy
-s. hierarchiczne – najbardziej czytelny, stosowany dla grup dużych, gdy przeprowadzamy
badanie w oparciu o jedno kryterium, gdy porównujemy dane z badań przeprowadzonych z
wykorzystaniem kilku kryteriów
Cele stosowania techniki socjogramu:
poznanie stosunków międzyludzkich (w tym stosunków między zwierzchnikami a
pracownikami);
ujawnienie istnienia klik w grupie;
porównanie hierarchii oficjalnej z nieoficjalną;
uzyskanie informacji o istnieniu nieformalnych przywódców lub gwiazd
socjometrycznych;
porównanie oficjalnych i nieoficjalnych kanałów informacyjnych
W analizie sieciowej socjogramy zastąpione zostały prezentacjami w postaci grafów. Na
bazie socjogramów sporządzane są tabele socjometryczne, umożliwiające obliczanie
wskaźników zwartości grupy, spójności grupy i pozycji poszczególnych członków w grupie.
BUDOWA SOCJOGRAMU
Do budowy socjogramów potrzebne są nam dane, które wskazują na pozytywne lub
negatywne wybory czyli na aprobatę lub dezaprobatę, bądź też nawet na niedostrzeganie
pewnych osób w grupach. Niezbędne dane należy pozyskać w kilka możliwych sposobów:
1. dokumenty osobiste – listy, dzienniki czy coraz popularniejsze blogi – wypowiedzi
spontaniczne
2. odpowiedzi z różnego rodzaju ankiet
3. stosowanie odpowiednich ankiet
4. pytania bezpośrednie –np. „ kto w twoim życiu odgrywa największą rolę?”, „ kogo
wybrałbyś na starostę roku?”
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)