Kazimierz Tetmajer Poezje wybrane Oprac. i wstępem poprzedził Julian Krzyżanowski. UWAGA! Ze wstępu wybrała to, co wydawało mi się najistotniejsze. Nie przepisywałam z niego tego, co dotyczy omawianych przeze mnie utworów, ale wplotłam to przy opisywaniu konkretnych wierszy.
WSTĘP I CZŁOWIEK I PISARZ Poeta ten i pisarz urodził się w 1865 roku w Galicji, na Podhalu w Ludzimierzu. Według autora opracowania biografia poety miała wpływ na jego twórczość, tak więc skrobnę tu o niej co nieco ;). Ojciec poety - Adolf był przyjacielem Seweryna Goszczyńskiego i pisywał ulotne wierszyki. Jego druga żona - matka Kazimierza, Julia z Grabowskich była siostrą Wandy Żeleńskiej - żony kompozytora i matki Boya-Żeleńskiego, który był bratem ciotecznym Kazimierza Tetmajera. Takie koligacje świadczą o tym, że przyszły poeta wychowywał się w artystycznej atmosferze. Świadczy o tym także napisany przez rówieśnika Kazimierza, Ferdynanda Hoesicka, który mieszkał w pensjonacie Tetmajerów, pamiętnik. Starszy brat Kazimierza miał na imię Włodzimierz. Był znanym malarzem, działaczem i dobrym pisarzem. W dworku w Bronowicach stworzył znakomity ośrodek kulturalny, unieśmiertelniony w Weselu . W poezji poety odbijało się często jego bujne życie erotyczne i miłosne. Przykładem jest cykl erotyków Qui amant . Poza tym cykl trzech pisanych gwarą podhalańską Listów Hanusi . Pierwszy list wchodził w skład młodzieńczego poematu Jerzy pisanego na wzór Don Juana czy Beniowskiego . Powieść Anioł śmierci wiązała się z narzeczeństwem Tetmajera z Laurą Rakowską. W Poezyjach pojawiają się elegijne akcenty żalu za utraconą miłością, która mogła zaważyć na życiu poety, a została zmarnowana. II KULTURA LITERACKA MODNEGO POETY
Tetmajer był znawcą i zdolnym uczniem poprzedników romantycznych i późniejszych. Przede wszystkim Mickiewicza, któremu poświęcił studenckie ody okolicznościowe, do których doszły analogiczne wiersze o Słowackim. Nie byli oni naśladowani, ale widoczne jest zżycie z poezją dwu romantycznych mistrzów. Cytaty niemal z ich dzieł występowały u Tetmajera, gdy po swojemu wyrażał własne doznania i przeżycia. Typowym przykładem jest poemat z 1899 r. Na szczycie , napisany jako część wstępna niewykonanego dzieła. Był on rodzajem programowego wyznania autorskiego. Na samym początku pojawiła się tam parafraza „Wielkiej Improwizacji”. Na twórczość Tetmajera oddziaływały także utwory: Lenartowicza czy Wyspiańskiego. Oprócz rodzimej tradycji na lirykę Tetmajera wpłynęła tradycja europejska. W Serii II znajdują się transkrypcje rozdziałów z biblijnej księgi Exodus, poświęcone działalności Mojżesza, a w Serii VI trzy pieśni z Illiady , spośród których dwie: I i XXIV mówiły o Achillesie. Miejsce w poezji poety znalazła także
(…)
… ku „szczytom Tatr”. Brzmią w nim pozdrowienia dla rodzinnej wsi, Dunajca, krzewów, kwiatów, łąk, „I ludzi z wszystkich chat”, całej przyrody - „całego górskiego kraju”. 4 strofy, rym przeplatany, męski, dokładny. Pod. L. w 1 os. l.poj.
Sponad wiślanych fal leci wiosenny wiatr ku ziemi podmiotu lirycznego i śnieżnym szczytom Tatr. Druga zwrotka rozpoczyna się apostrofą do wiatru. Ma on nieść pozdrowienie…
… i żałość, a On szedł do Boga w nieskończona dal. Szedł w bieli w błękitne mgły w blasku słońca, a ona patrzyła na niego klęcząc. Życie
Jest 17 strof, 3-wersowych, utwór kończy się osobnym wersem: „Ktoś jest? - spytałem. Odrzekła mi: Życie.” Rym jest przeplatany, dokładny, na przemian żeński i męski. Liryka bezpośrednia, podmiot liryczny ujawnia się w 1 wyrazie, 1 od. L.poj. Mówi, że wszedł i świat wydał…
… 4-wersowe, rym dokładny, sąsiedni, męski. Liryka pośrednia, podmiot liryczny nie ujawnia się. Adresat w 2 od. L.mn. „słyszycie”, „wasza”, „ustąpcie”, „łudźcie”, „zginiecie”. Problematyka społeczna, aktualna dla czytelników polskich, jak i europejskich. P. Lir. Pyta odbiorców, czy widzieli w dole szum wód? Śnieg stopniał od słońca i prysł lód. Wody przybywają, zaleją wąwozy i przeskoczą góry…
…, co będzie, gdy go spuszczą. Nad światem wisi wybuch, jak ten „na włosieniu/ miecz tyrana Syrakuz” (chodzi o Dionizjusza Starszego, władcą Syrakuz, który został zaproszony przez tyrana dworzanina Damoklesa na ucztę, a ten zawiesił nad jego głową miecz na włosieniu, który jest przysłowiowym niespodziewanym niebezpieczeństwem). Dalej podmiot liryczny zwraca się: „Lecz ruń mieczu straszliwy!”. Może wtedy jęk ludzkości…
…. Podmiot liryczny chciał uciekać, ale nie mógł poruszyć nóg. Był w gniewie i rozpaczy, chciał usunąć upiorzycę i dalej biec za swoim szczęściem. Nie mógł się jednak ruszyć, a wampirzyca zbliżała się do niego. Zrozumiał, że wszelka obrona jest zbędna, na nic się nie zda, bo ona go przyciśnie do łona i będzie musiał w piekle ją zapładniać (sic!). Ona zaczęła się przed nim obnażać i chwyciła go, „O dziwna…
… lub potępienie jego niemocy. Na pierwszym planie jest tutaj jednak niesamowity nastrój grozy w bezludnym pustkowiu. Jest to ulubiony motyw Tetmajera. Pojawia się także w Wierzbie - Seria IV, elegii Serii III Anioł Pański, w tryptyku Dzwony w serii V. Niejednokrotnie w utworach Tetmajera pojawiają się marzenia senne, które nie zawsze pełnią funkcję nastrojową. Przykładem jest realistyczny ustęp z erotyku…
… już miary, a dreszcze trwogi przenikają ludzkość do szpiku kości. Ziemia drży od podziemnych grzmotów wulkanów, a niebo zakrywa się chmurami. Słońce zachodzi złowrogo, nastanie noc wieku. Może tej nocy wybuchnie wulkan i zaleje całą ziemie lawą? Nie wiadomo, jakie będą, skutki, „gdy rumak (…) zarży, roztarga i pogna jak burza”. Drżą nawet ci, którzy sterują tym rumakiem. Nie wiedzą…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)