J. Kochanowski, Z łacińska śpiewa Słowian Muza, przeł. L. Staff, Warszawa 1982 - Liryki
Liryki zawierają 12 utworów (ody) . Pierwsza z nich to „Do króla Henryka Walezego bawiącego we Francji”, ostatnia zaś nosi tytuł: „ O zdobyciu Płocka”. „Liryki” kończy utwór pt. „Francuzowi kraczącemu odpowiedź”.
ODA-utwór liryczny, który charakteryzuje się wzniosłością tematu i stylu, sławi ideę, wydarzenie lub czas. Zwykle cechuje ją także zbiorowy podmiot wypowiedzi. Należała do najpopularniejszych form poezji klasycznej. W Starożytnej Grecji i w starożytnym Rzymie oda była w przeciwieństwie do hymnu utworem o tematyce świeckiej, wychwalającym np. miasta, ludzi lub pewne pojęcia abstrakcyjne. Charakteryzuje się zawartością elementów pochwalnych, patosem, śpiewnością i melodyjnością. Zrytmizowanie osiągnięte jest za pomocą regularności wersyfikacyjnej i stałego miejsca średniówki.
Ody wydane zostały w 1580 w Drukarni Łazarzowej w Krakowie (1584 elegie- mimo, że powstały one wcześniej niż ody wydane zostały później). ODA I „DO KRÓLA HENRYKA WALEZEGO”:
Kochanowski, będący zwolennikiem Henryka Walezego, wzywa króla, by powrócił do Polski (po tym, jak Walezy uciekł do Francji). Opisuje go jako monarchę potężnego i wspaniałego, mówi o tym, że naród rozpacza po jego odejściu, tęskni za nim i prosi go o powrót. Podmiot liryczny wspomina wspaniałe czasy kiedy Walezy rządził Polską, mówi o tym, że przed potęgą króla ugięła się nawet „wyniosła Moskwa”. Wyraża także nadzieję, iż będzie mu dane dożyć dnia, w którym Walezy pokona wrogów Polski i nadejdą wspaniałe dla niej czasy.
ODA II „NA BOGI ZWODNICZE” :
Pierwsze trzy strofy to wspomnienie greckich bogów i darów, które otrzymywali od nich ludzie.
„Wierzyły dawne wieki, że bogactwem Obdarza Jowisz, czerstwe moce ciała
Darem są syna Latony [Apollona], a wdzięków
Użycza Wenus z fal morskich powstała.” Podmiot liryczny wspomina także, Marsa - boga wojny. Obecnie jednak bóstwa już nie istnieją, ponieważ zniszczył je nieubłagany czas, który odsyła w niepamięć zwłaszcza to, co ulotne, zmyślone, nie utrwalone. W piątej strofie zwraca się do Boga, stwórcy świata i przyrody, Króla który nie ma początku a więc nigdy nie będzie mieć końca. Jedynie Bóg jest wartością stałą, on nigdy nie przeminie. Jemu ludzie nie składają już krwawych ofiar (jak w przypadku bogów mitycznych), gdyż jedynie czyste serce jest w stanie przebłagać Pana i przez nie tylko jesteśmy w stanie uzyskać zbawienie w jego królestwie. Ostatnie dwa wersy utworu są wyraźną prośbą podmiotu lirycznego o to aby dobry Bóg osłodził żywot ludzki na ziemskim padole, tym którzy na to zasługują, jego „wybrańcom”.
(…)
… Walezego, który udał się do Francji, aby objąć tron po śmierci brata Karola IX). Utwór rozpoczyna apostrofa do uosobionej Zgody - „bogini, niebios chluby”, „łaskawych niebios słodkiego daru”, „Fortuny pełnej przychylności”, ona tylko w tłumie gniewu może załagodzić, oddalić wojnę, obronić ziemie, połączyć kochanków, wychować synów, chroni przed najazdem i przemocą, bo zgoda wewnętrzna pomaga skupić…
…). Wyraża nadzieję na to, że nowy król będzie umiał nakłonić naród to tego aby wyzbył się chciwości, przepychu a skłonił się ku pokorze, prostocie, godności , cnocie i miłości. Poeta wspomina także Turków, wyraża nadzieję na ich pokonanie. Ostatnie dwa wersy: „I konie w krwi, i Scytów w ucieczce za siny
Don dwuramienny”.
ODA VII „DO LIKI”:
Utwór rozpoczyna apostrofa do Liki- kobiety nie młodej…
… od niego dary jako wyraz jego wdzięczności. Koń zaś za karę będzie obracał machinę z bryłami soli.
ODA XII „O ZDOBYCIU PŁOCKA”:
Utwór rozpoczyna apostrofa do Melpomeny- córy bogów aby ta przyjęła króla wracającego z bitwy zwycięskim brzmieniem liry. Stefan Batory zdobył Płock w 1579 r., w czasie kolejnej wojny z Iwanem Groźnym o Inflanty. Oda wysławia odważnych mężów „pieryjskim pieniem”. Wspomina o trudnych…
… warunkach w czasie walki (padał deszcz). Jest to typowa oda sławiąca mężność, siłę, odwagę i poświęcenie władcy. Według podmiotu takimi cechami powinien szczycić się król, odsuwając od siebie zarazem zbytki i rozkosze tej ziemi. Taki właśnie jest Stefan Batory. Władcę porównuje do Lwa, przed którym ucieka nawet wilk (czyli wróg). Podmiot liryczny mówi na koniec: „Na dźwięcznej lutni więc przy pieśni wtórze Śpiewajmy męża najpierwszego w boju I najsławniejszym równego monarchom W czasie pokoju” „Francuzowi kraczącemu odpowiedź”:
Wiersz jest odpowiedzią na skierowany przeciw Polsce paszkwil dworzanina Henryka Walezego, Filipa Desportes'a: „Adieu a la Pologne”. Podmiot liryczny wyraźnie mówi: „Polak z Północy, Gallu, daje ci odprawę I wierszem odpowiada na rymy plugawe”. Odpiera zarzuty Francuza wobec Polaków…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)