9. Poezja Młodej Polski, oprac. M. Jastruń,
Wstęp
Poprzednicy
Wielu z poetów których zaliczamy dzisiaj do najwybitniejszych twórców swojej epoki, tylko w części mogą być uznawani za przedstawicieli danego nurtu. Bowiem prawda jest taka, iż chociaż Asnyka i Konopnicką uważamy za pozytywistów, to ich poezja nie była niczym innym jak kontynuacją romantyzmu. Ta para poetów tworzyła coś co było letnie, złagodzone, próbowała połączyć geniusz romantyzmu z wyznacznikami pozytywizmu, ich dzieła nie były przez to tak wybitne jak romantyków. Oboje do nowego nadchodzącego ruchu- modernizmu odnosili się bardzo negatywnie i z rezerwą, Asnyk napisał wiersz w którym dał temu wyraz- Szkic do współczesnego obrazu. Młodopolscy literaci jak ich poprzednicy czerpali z twórczości wybitnych poetów romantyzmu, ze Słowackiego i jego Króla Ducha- Asnyk, Miciński, Wyspiański. Każdy z wymienionych twórców naśladował wieszcza w bardzo różny sposób:
Asnyk, w wierszu Nad głębiami - czerpie obrazy refleksji, z Króla Ducha , Konopnicka, próbuje naśladować lekkość oktawy z Beniowskiego , niestety niezbyt udanie.
Cel wymienionych powyżej twórców łączył ich z wieszczami romantyzmu, pragnęli oni wzruszać, zagrzewać do walki, uczyć. Tyle tylko, że to patetyczne pojęcie wiesza zaczęło przybierać odcienia śmieszności, sceptycyzmu, ba nawet ironii. Cele zostały, zmieniły się tylko środki dochodzenia do nich, wymagały tego czasy. Dobrym przykładem jest tutaj tłumaczone przez Konopnicką dzieło Wojna Luise Ackermana w oryginale jest to żarliwy poemat przeciw wojnie jako środkowi rozstrzygania spraw życia i śmierci narodów. W przekładzie poetki romantyka boju straciła cały powab, siłę, bo straciła dla niej sens. Zmiany dotyczyły również bohatera jakim nie był już szlachecki syn, pan Tadeusz Soplica, lecz prosty syn chłopski , który walczy o przetrwanie dla znalezienia pracy emigruje na drugą półkulę. Bunt modernizmu
Modernizm polski zaczął się od sprzeciwu, od buntu przeciw ideałom tradycyjnego wychowania, od drwin z pozytywistycznych haseł. Jednak we wczesnej twórczości niektórych poetów możemy odnaleźć podobieństwa w przekonaniach głoszonych przez obie generacje. Przykładowo Tetmajer, w swojej wczesnej twórczości odnosi się z niechęciom do zbyt pospolitego życia kupców, rajców, przypomina to stosunki społeczne opisane w L alce - Wokulski nie akceptowany przez grupę społeczną- szlachtę. Nie zmienia się też nobilitacja chłopa obecna w obu okresach, cieszy się on sympatią, za swoją pierwotność, bliskość ziemi i gór, na które padł neoromantyczny mit. Zmiany zachodzą jednak w stosunku do przeszłości, Mickiewicz przywoływał ją by podkreślić tragizm współczesnej polski np. Konrad Wallenrod - rysy indywidualne podporządkowane są tu sprawie narodu. Dla Tetmajera przeszłość jest przeżyciem indywidualnym, jest nitzsecheańskim snem o potędze. Przykłady tego możemy odnaleźć w
(…)
… wieczorem
Podmiot liryczny w 1 os. l. poj., w 2 strofach 9 i 8 wersowych, rymach parzystych aabb, opisuje zachód słońca w Rzymie, schodząc ze schodów klasztoru widzi w dole na Forum ostatnie cienie, nad Kapitolem ostatnie blaski słońca, niebo przypomina mu półfantastyczne obrazy Bocklina. Całe miasto skąpane jest w mroku, fioletach, po ulicach wracają ze spacerów karety, trwa zgiełk i wrzawa, nad niepokojem miasta wyrasta kopuła złotym krzyżem. W teatrum de la monnaie w Brukseli
Podmiot liryczny zwraca się do obserwowanej przez siebie dziewczyny,która siedzi w teatrze w loży. ypomina mu przy tym Kleopatrę,która siedzi w pałacu nudząc się i czekając. W Pięciu strofach cztero wersowych o rymach przeplatanych abab, opisuje urodę tej rudowłosej piękności. Diamenty w mroku z jej sukni świec a jak tęcze…
… pracownię…
Wiersz składa się z dziewięciu wersów, bez podziału na strofy, rymy nieregularne, Pracownia ojca podmiotu lirycznego była wielką, białą izba, gdzie było wiele rzeźb podmiot nazywa je „zmarłym tłumem”. Jako dziecko często tam bywał, wszystko co odczuwał tam zawierał później w swojej sztuce. Odbierał wszystko uczuciem, a nie rozumem obserwował wyrastające posągi z gliny i drewna lipowego.
Niech nikt nad grobem mi nie płacze… Wiersz składa się z sześciu ponumerowanych strof ,w każdej po cztery wersy, pierwsze 3 zaczynają się od: Niech… rymy abab. W pierwszej strofie podmiot liryczny mówi, by po nim nie płakano, oprócz jego żony, tylko one coś znaczą, reszta tylko udaje. W kolejnej zwrotce zabrania, śpiewać i dzwonić dzwonom, płakać ma tylko szczery deszcz i wicher wiać. Trzecia zwrotka mówi…
… trzy miesiące, po rozstaniu będą łzy, jeżeli ich uczucie przetrwa pół roku to woli nie myśleć co będzie jeśli się rozstaną. Władysław Orkan
Już nie wróci, nie wróci…
4 strofy po 4 wersy, rymy przeplatane. Podmiot liryczny martwi się, że jego młodość już nie wróci czas jaki mu pozostał się skraca ten za nim wydłuża. Nic się śmierci nie przeciwstawi, jedynie popiół, ludzie wokół niego umierają, czas…
… umarłych, Cisza Morska)
Stimmung z niem. Znaczy nastrój, Porębowicz to historyk literatury, krytyk, tłumacz, przełożył Boską Komedię, łączyła go z Miriamem przyjaźń.
Nekropol- „miasto umarłych”, tu cmentarz.
Salve Regina- Witaj Królowo!, początkowe słowa antyfony do Matki Boskiej. Cały ten fragment to parafraza wstępu do Nie- Boskiej Komedii i jest repliką na rozważania zawarte tam o roli poety i poezji…
… ograniczeniom. Z kolei artysta nie służy żadnej idei, nie ma żadnych obowiązków wobec społeczeństwa. Sztuka jest religią najwyższą, artysta jest kapłanem, stoi ponad życiem, owa religia zaś jest tylko dla wybranych. Ten manifest Przybyszewski uważał, za niewystarczający opublikował więc nowy artykuł O nowej sztuce położył tu nacisk na irracjonalizm sztuki, na jej działanie w sferze podświadomej. Nowa sztuka…
… Chimery odeszła ona taj jak Życie, do archiwum, czytają ja tylko historycy sztuki, a nie jak chciano publiczność, która tworzy polską inteligencję. Przykład francuski
Cały polski symbolizm opiera się w dużej mierze z nie tylko z wniesionych przez symbolistów francuskich innowacji, co przez prekursorów symbolizmu: Baudelaire, Verlaine. Oddziaływali również parnasiści, oraz na nowo odczytany Słowacki…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)