KAZIMIERZ PRZERWA-TETMAJER: POEZJE WYBRANE (BN) oprac. Julian Krzyżanowski CZŁOWIEK I PISARZ Tetmajer urodził się w 1865 r. w Galicji, na Podhalu, w Ludźmierzu. Uczył się w gimnazjum i studiował na uniwersytecie w Krakowie. Drukował już w 1886 r., ale uwagę szerszego grona zwrócił w konkursie na wiersz ku czci Mickiewicza (1889) i Kraszewskiego (1890), gdzie sędzią był Asnyk.
Z powodów finansowych wyjechał do Warszawy, gdzie pracował w dziennikach. Jeździł do Lwowa, Krakowa, od dziennika do dziennika. Był w Niemczech, we Włoszech, Francji. W 1899 r. (gdy pisał swój biogram dla czeskiego tłumacza) przebywał w Szwajcarii.
Ojciec poety, Adolf, uczestniczył w powstaniu listopadowym, przyjaźnił się z Sewerynem
Goszczyńskim. Po utracie majątku osiadł w Krakowie. Pisał drobne wierszyki. Jego syn z pierwszego małżeństwa to Włodzimierz, z drugiego - Kazimierz. Matka Kazimierza, Julia z Grabowskich, po utracie majątku prowadziła pensjonat w Krakowie, a potem w Zakopanem. Była siostrą Wandy Żeleńskiej, żony kompozytora i matki Boya. Włodzimierz Tetmajer (brat Kazimierza) był malarzem, działaczem politycznym i społecznym, pisarzem. W Bronowicach stworzył dworek i zamieszkał tam z żoną - chłopką. Kazimierz już w latach 1891-1900 wydał wiele dzieł:
4 serie Poezji (czołowy liryk podolski)
2 tomiki drobnych utworów prozą ( Melancholia , 1899 i Otchła ń, 1900)
2 powieści ( Anioł ś mierci , 1898 i Zatracenie , 1897)
drobne teksty drukowane w gazetach, np. relacje z wycieczek w Tatry
Kazimierz Tetmajer cierpiał na neurastenię i kompleks niższości. Poza tym był bardzo wrażliwy na krytykę, co też świadczy o kompleksie niższości. Miał problemy finansowe, które trochę zelżały po sukcesie drugiej serii poezji. Zależało mu na przychylnych recenzjach, które sprzyjały popularności, a więc były częściej wydawane. Sporo pieniędzy wydawał na:
podróże (od 1894 r.) do Europy zachodniej,
kobiety (miłość wielka i nieszczęśliwa).
Życie erotyczne pisarza odbiło się w jego poezji:
cykl trzech pisanych gwarą Listów Hanusi do „pana z miasta”, Jerzego; do tego motywu powraca w Na Anioł Pa ń ski bij ą dzwony i Ź ródle ; plotka wiąże powieść Anioł ś mierci z narzeczeństwem Tetmajera z Laurą Rakowską; motyw powtarza się w wierszu Do , którego tytuł autor zmienił na Z dawnej przeszło ś ci oraz w innych lirykach - żalu za utraconą miłością (różne od erotomańskich wyznań).
Wiek XX przyniósł kolejne wydania:
dalsze serie Poezji , od V do VII (1905, 1910, 1912);
3 dramaty wierszowane ( Zawisza Czarny , 1901, Rewolucja , 1906 i Judasz , 1917);
(…)
…, ale relacja z faktów, sławiąca „dzień pierwszy” (maja) ~ dirae - przekleństwa, złe wróżby przeciw niedomaganiom życia (Horacy, Boska Komedia, „Ustęp” Dziadów cz. III, Grób Agamemnona).
W 1901 r. Tetmajer wydał Hasła, w których zawarł wiersze usunięte z dwóch serii Poezji. Do
tematyki rewolucyjnej wrócił, pisząc Rewolucję, Poezje współczesne, Króla Artura i Grę fal.
Tetmajer występował też w roli programowego…
… powiązania;
potrafił operować zarówno zdaniami krótkimi, prostymi i zwięzłymi (Cezar), jak i bogatymi (Cycero) - to dwa style retoryczne rozpropagowane przez Horacego i Wergiliusza;
eksperymentował z gatunkami: elegia, epigram, anakreontyk, erotyk, oda, hymn, ballada obraz pejzażowo-opisowy.
Rytmika:
stosował miary wyrównane i zestrojone (w Sonecie cieszy się, że „rzeźbić może moje dłuto w rozmiarach wiecznie jednych kształty coraz nowe”);
epicki 13-zgłoskowiec (7+6) (Pan Tadeusz) z rymem żeńskim przeplatał 13-zgłoskowcem o innej średniówce, spadkach męskich i rymach przed średniówką lub w klauzuli;
pisał wiersze od 1-zgłoskowca (Cudna księżna z s. VII) i 3-zgłoskowca (Stary las) po 15- zgłoskowce;
wiersze białe to wyjątki (Na szczycie);
rzadko wprowadza miary sylabiczno-toniczne (Melodia mgieł…
… wieku, Zwątpienie (beznadziejny pesymizm, nihilizm ideowy);
poeta czerpał pół-świadomie z Artura Schopenhauera i Fryderyka Nietzschego, których systemów nie znał bliżej, ale o których dużo się mówiło (był oryginalny w tym, co pisał);
seria II przyniosła konsekwencje takiej postawy - panerotyzm, panseksualizm (trzeba dodać, że biblijną PnP łączył z Koheletem: Salomon i Sulamitka), nudyzm (Lubię…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)