Fraszki Jan Kochanowski Jan Kochanowski pisał przez całe życie. Zostały one wydrukowane w Drukarni Łazarzowej w Krakowie w 1584 roku. - posługują się anegdotami
- notują nazwiska bohaterów zdarzeń i nazwiska adresatów, co pomaga w odtworzeniu czasu ich powstania
FRASZKA-„drobiazg, rzecz niepoważna, błahostka”. Niewielki, drobny utwór o temacie przeważnie niezbyt poważnym.
- J.K. nadaje utworom jakość estetyczną: wdzięku, ironii, żartu.
Rodzaje fraszek:
- opisowo-ilustracyjne (ilustrują dany temat lub motyw)
- wyznaniowo-liryczne (zwykle pisane w 1 os., ujawniające uczucia p.lir., mówiącego)
- dramatyzowane (dialogi, przypominające scenki teatralne)
Niektóre fraszki ( Z Anakreonta, Z greckiego) Kochanowski wzoruje na utworach antycznych. Fraszki jako całość oddają wizje świata, światopogląd i humanistyczny sposób myślenia poety. Są ilustracją XVI-wiecznej Polski. Zawierają: satyrę na obyczaje panujące na dworach („Do Mikołaja Firleja”, „O doktorze Hiszpanie”, „O kapelanie”), kpinę z ludzkich wad - np. z dewocji („Na nabożną”), chciwości („O kaznodziei”), refleksję filozoficzną:
- życie ludzkie jest ulotne - wszystko to fraszki: moc, pieniądze, sława
- ludzie to lalki i marionetki w rękach Boga
- Bóg to stwórca i reżyser świata (motyw Deus artifex)
- warto korzystać z życia (carpe diem)
- Bóg to dobry ojciec, a nie surowy sędzia
- świat nie jest doskonały, a smutki przeplatają się z radościami
Księgi pierwsze
Do Gościa Na swoje księgi Autor mówi o swojej twórczości, a ściślej o fraszkach. Są to utwory dowcipne, żartobliwe, przy których można pobiesiadować. Nie ma w nich miejsca na poważne tematy, ani dla wielkich bohaterów jak Mars czy „prędkonogi” Achilles. Autor odwołuje się do mitologii. 3. O żywocie ludzkim J. K. zastanawia się nad ludzkim losem i ulotnością ziemskich wartości. Jest to fraszka refleksyjna. Wszystko przemija („Zacność, uroda, moc, pieniądze, sława,/ Wszystko to minie jako polna trawa”). Człowiek jest tylko kukiełką, topos świata jako teatru (teatrum mundi). We fraszce tej zawiera się przestroga, że świat to teatr marionetek: smutny, śmieszny, mały i bezradny; wszystko to fraszki. Życie jest daremna walką ze zmienną Fortuną. W dwóch pierwszych wersach występują anafory („Fraszki to wszystko, cokolwiek myślemy,/ Fraszki to wszystko, cokolwiek czyniemy”.)
Z Anakreonta („ja chcę śpiewać…”) - nawiązanie do mitologii: „Afrodyta”, „Kupidyn”, „Meryjon”, „Sarpedon”
(…)
… teatralnej. Liryka jest sytuacyjna, występują elementy narracyjne i dramatyczne. Służy ośmieszeniu pijaństwa, które jest przywarą szlachty. Bohaterem jest lekarz z dworu Zygmunta Augusta (jest postacią histor.-Piotr Rozjusz), który pochodził z Hiszpanii. Przytaczane są słowa bohaterów.
Jeden z biesiadujących dworzan zauważył, że doktor wymknął się z wieczerzy. Po kolacji, na której nie obyło się bez…
… fraszek.
40. Do Wojtka, 41. O proporcyjej, 42. O starym, 43. O gościu - fraszki erotyczne
44. Do fraszek („Fraszki, za wszeteczne…”)
45. DO Bartosza
46. Do Anakreonta
Adresatem utworu jest Anakreont, liryk z VI w. p.n.e., na którego utworach J.K. wzorował niektóre fraszki. Poeta nazywa go starym zdrajcą, który w swoich utworach porusza różne tematy. J.K. zarzuca mu, że to może zgorszyć czytelnika…
… głodować i nie mógł zaspokoić swojego pragnienia.
Pindarus (grecki liryk chóralny, którego utworu ulegały poźniej przeróbkom w celach moralizatorskich)nie chce oskarżać bogów, że zjedli część jego ramienia, więc zmienia wersję mitu. Fraszka drwi z uczonych objaśnień, w które humaniści zaopatrywali dzieła pisarzy starożytnych.
93. Nagrobek mężowi od żony, 94. O miłości
95. O Rzymie
Utwór jest pochwałą…
…-zgłoskowiec, średniówki po piątej sylabie. Rymy są parzyste, męskie.
15. O kocie
16. Na nieodpowiednią
„Odmów, jeślić nie po myśli; daj, li dać wolą;
Słuchając słów niepotrzebnych aż mię uszy bolą.”
Podmiot mówiący w utworze twierdzi, że nie ma sensu zatruwać ludzi w otoczeniu niepotrzebnymi słowami, lepiej być konkretnym i odmawiać, gdy się czegoś nie chce albo w przeciwnym wypadku dawać.
17. Na pieszczone…
… nie powinien wyrażać o nich negatywnej opinii, gdyż nie zajmuje się tym wcale.
31. Epitafium Kosowi
Fraszka refleksyjna, wyznaniowo-liryczna. Autor ubolewa nad śmiercią znajomego Kosa, z którym jeszcze wczoraj się bawił. Dochodzi do wniosku, że śmierć cały czas dotyka człowieka. Dlatego nie można uznawać młodości i zdrowia za najważniejsze, bo umieranie przyjdzie znienacka na nic zdadzą się wtedy dary i płacze…
…
Adresatem fraszki jest Walek. J.K. tłumaczy mu, że nie rozgniewa się, jeśli jego fraszki okażą się znajomemu kiepskie. Autorowi bowiem nie chodziło o stworzenie utworów poważnych, przyzwoitych. Wówczas nadałby im inną nazwę.
39. Epitafium Krzysztofowi Sieneńskiemu
40. Z Anakreonta („Ciężko, kto nie miłuje…”)
Autor wzoruje fraszkę na utworze Anakreonta. Odnosi się do najważniejszych dla człowieka wartości…
…, aby jego poezja dała mu sławę i nieśmiertelność. Prosi muzy o wieczność jego poezji, zwraca się do nich bezpośrednio, przez apostrofę. Autor odwołuje się do kultury antycznej, mitologii (muzy, które mieszkały na Parnasie.
Do Jadwigi
Mówiący zwraca się do Jadwigi z prośbą, aby oddała mu serce. Wie, że bez ciała nie przyda się jej do niczego, a sam nie użyje bez duszy. Autor kończy fraszkę prośbą, żeby kobieta…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)