John Langshaw Austin Na podstawie: John L. Aystin, Mówienie i poznawanie, tłum. B. Chwedeńczuk, PWN 1993
Jak działać słowami
I Performatywy i wypowiedzi konstatujące
Zdaniem "twierdzenia" nie jest jedynie "opisywanie" jakiegoś stanu rzeczy lub "stwierdzenie jakiegoś faktu", co musi ono czynić prawdziwie bądź fałszywie.
Wstępne wyodrębnienie performatywów
Istnieją pewne zdania o wyglądzie twierdzeń - są to poprawne gramatycznie zdania oznajmujące, niebędące nonsensami - a które do kategorii twierdzeń nie należą.Spełniają one następujące warunki: A. w ogóle nie "opisują", nie "Zdają sprawy" z niczego i nie konstatują z niczego, nie są prawdziwe ani fałszywe"; oraz B. wypowiedzenie danego zdania jestw całości lub części wykonaniem jakiejś czynności, której z kolei nie opisałoby się normalniejako mówienia czegoś.
np. "Nadaję temu statkowi imię 'Królowa Elżbieta'"
W przykładzie tym widać, że wypowiedzenie zdania (w stosownych okolicznościach) nie jest opisem mówiącym, że mówię coś, o czym trzeba by powiedzieć, że robię to coś, wypowiadając zdanie: nie jest tez stwierdzeniem, że to coś robię - owa wypowiedź jest po prostu robieniem tego czegoś. Wypowiedzieć takie zdanie to zrobić owo coś. Wypowiedź taka nie jest ani prawdziwa, ani fałszywa - stwierdzam to jako oczywiste i nie uzasadniam tego. Wypowiedzi tego typu nazywa sie zdaniami performatywnymi lub performatywami. Wskazują one, że wygłoszenie wypowiedzi jest wykonaniem jakiejś czynności, jest czumś, o czym nie myśli się normalnie jako tylko o wypowiedzeniu czegoś.
Czy mówienie może to sprawić?
Wypowiedź nie jes zazwyczaj, jeśli w ogóle jest, jedyną rzeczą konieczną, by uznać czynność za wykonaną. Zawsze konieczne jest by okoliczności, w jakich wypowiada się słowa, były na jakiś sposób odpowiednie,a bardzo często konieczne jest, by bądź sam mówiący,bądź inne osoby, wykonali również pewne istotne działania fizyczne lub umysłowe, czy nawet czynności wypowiadania dalszych słów.
II. Wypowiedzi decydujące o udanych performatywach
Rzeczy konieczne do prawidłowego, "udanego", funkcjonowania performatywów
(A1) musi istnieć uznana procedura konwencjonalna, posiadająca pewienkonwencjonalny skutek. Procedura ta musi obejmować wypowiadaniepewnych słów przez pewne osoby w pewnych okolicznościach, c\przy czym (A2) poszczególneosoby i okoliczności w danym przypadku muszą być odpowiednie dla powołania konkretnej procedury jaka została powołana (B1) wszyscy uczestnicy muszą przeprowadzić daną procedurę zarówno poprawnie, jak też (B2) w zupełności (C1) kiedy, co zdarza się często, dana procedura jest przeznaczona do użytku dla osób mających pewne myśli i uczucia, lub do wszczynania, jako następstwa, pewnego postępowania jakiegoś uczestnika, wtedy osoba uczestnicząca, a więc powołująca daną procedurę, musi faktyczniemieć owe myśli i żywić te uczucia, a intencją uczestników musi być postępowanie w dany sposób,a ponadto
(…)
…, wierny obraz, wyrażenie będzie jednak miało funkcję wartościującą. Minimalna pawdziwość zachodzi wtedy, gdy w minimalnym stopniu odzwierciedla rzeczywistosć.Maksymalna zgodnosć, jeśli w obrazie jestwszystko, co jest związane z treścią.
Np. jak ktoś zakrzyknie "Tamna płocie siedzi szczygieł" i to coś odleci, to musimy badac rację stron (wyznaczamy też szereg możliwości, o których jest sens dyskutować…
… moglibyśmy orzec mając inny, niezawodny system postrzegania. Czasem po prostu zmysły popełnaiją pomyłki, nie mamy prawa formułowac zdania "zmysły zawodzą". 3. Postrzegamy rozmaite rzeczy, a nie dane zmysłowe! Widzumy konwój a nie peryskop. Dane zmysłowe są niedostrzegalnym instrumentem. 4. owszem możemy pomylić kaczkę gumową i atrapę, ale takie błędy postrzeżeniowe sa łątwe do odszyfrowania (możliwa…
… zachodzi niezależnie.
3. Siła perlokucyjna - coś staje się po wypowiedzi, a inaczej by się nie stało. Np. chrzest, nadawanie imion (w tym wypadku nie ma illokucji, bo nie ma reakcji odbiorcy wypowiedzi)
Funkcja perlokucyjna skuteczna na "Zapraszam i ktoś przyjdzie, w "Obiecuję", jeśli odbiorca obietnicy ma uprawnienia do roszczeń. Jeżeli ktoś "stanowczo postanawia" to jedynie sprawozdaje ze strumienia świadomości. Obietnica musi być przyjęta Groźba nie.
Często zgadujemy, że coś jest perlokucją i traktujemy coś co ma siłę lokucyjną jako perlokucję, np. która godzina?
Możemy prawidłowo używać performatywy, jeśli przestrzegamy konwencji. Musi istneić stosowna procedura konwencjonalna - miejsce, słowa, osoba. Okoliczności muszą być odpowiednie do przeprowadzeniaprocedury, uczestnicy zaś muszą się prowadzić…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)