IUS GENTIUM (ius inter gentes) – międzynarodowe prawo publiczne,
regulujące stosunki między niepodległymi państwami, nazywane od XVI w.
prawem narodów (ang. law of nations, franc. droit des gens, niem.
Völkerrecht).
Od strony formalnej i. g. ukształtowało się w obrębie prawa rzymskiego,
w okresie gdy Rzym był imperium o światowym zasięgu, a Rzymianie zaczęli
wchodzić w rozliczne kontakty z obcokrajowcami. Aby uregulować te kontakty
(a w ich ramach handel), nie wystarczało dawne rzymskie ius civile,
wypracowano więc zasady prawa o zasięgu ogólnym, wspólne wszystkim,
często znacznie różniącym się systemom prawnym (obowiązującym w ramach
całego imperium), i regulujące relacje między ludźmi, kierującymi się
przepisami tych systemów. Ten nowy dział prawa nazwano „ius gentium” (od
XVI w. termin ten zacieśniono tylko do wzajemnych stosunków między
niezależnymi księstwami i państwami).
Z
DZIEJÓW KSZTAŁTOWANIA SIĘ IUS GENTIUM.
Geneza i. g. sięga czasów
prehistorycznych, gdy wśród pierwotnych ludów istniały określone obyczaje,
regulujące np. prowadzenie wojen, odpowiednie traktowanie posłów,
zawieranie układów, określanie miejsc azylu. Nie bazowały one jednak na
wzajemnie uznawanych zasadach prawnych, lecz głównie na wierzeniach
religijnych i związanych z nimi obyczajach. W starych cywilizacjach
spotykamy
się
już
z
formalnymi
traktatami
regulującymi
sprawy
międzynarodowe. Pierwsze wyraźne ślady i. g. odnajdujemy w IV tysiącleciu
przed Chr. u Sumerów; z upływem czasu spotykamy coraz więcej takich
śladów, i to we wszystkich znanych nam cywilizacjach (Babilon, Egipt,
starożytne Indie, Chiny). Za przykład może posłużyć zachowany do dziś tekst
traktatu pokoju i przymierza z ok. 1280 przed Chr., zawartego pomiędzy
faraonem Ramzesem II a królem Hetytów Hattusilisem III. Stosowane tam i. g.
regulowało
praktykę
zawierania
układów,
wprowadzania
pokoju,
wypowiadania wojny, brania i dzielenia łupów oraz niewolników, a także
sposobu traktowania w czasie działań wojennych uprawnych pól oraz siedzib
nieprzyjaciół.
Przekonanie, jakoby wszystkie ludy stosowały prawo narodów, wyraża w
swoim dziele De l’esprit des lois Monteskiusz; badania etnologiczne, jak
stwierdza Nussbaum, nie potwierdzają jednak tej opinii. U niektórych
Ius gentium
PEF — © Copyright by Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu
prymitywnych ludów jeszcze dziś nie można się dopatrzyć różnicy między
stanem wojny a stanem pokoju, gdyż podstawową zasadą, jaką się kierują, jest
nieustająca nienawiść i wrogość do sąsiadów, a człowiek obcy traktowany jest
przez nich z zasady jako „nieczłowiek”.
S t a r o ż y t n o ś ć . W starożytnej Grecji ludzie żyli jakby w dwóch
wymiarach kulturowo-politycznych i prawnych. Czuli się związani z własną
polis, a jednocześnie – z uwagi na wspólny język, kult religijny, igrzyska
olimpijskie – odczuwali łączność ze wspólnotą panhelleńską; nie-Greków
natomiast traktowali jako naturalnych wrogów, a wojnę przeciw nim jako
usprawiedliwioną z natury. Wyraźne ślady
(…)
…, jak Jakub Przyłuski Jeżowita,
Andrzej Frycz Modrzewski, Petrycy Sebastian z Pilzna.
N o w o ż y t n o ś ć . Wykształcenie się idei suwerenności narodowej i
państwowej oraz rozbicie wskutek reformacji jednolitej dotąd pod względem
religijnym Europy spowodowało wzrost liczby państw i stworzyło konieczność
kodyfikowania prawa międzynarodowego. W XVII i XVIII w. rozwinęła się i
utrwaliła zasada wolności mórz…
… do prawodawstwa rzymskiego. Przejął je m.in. Marek
Aureliusz, a także wcześni ojcowie Kościoła, którzy twierdzili, że ius naturale
otrzymaliśmy od Boga ze względu na grzech pierworodny – przed grzechem
pierworodnym nie było potrzebne żadne prawo, ponieważ ludzie niewinni nie
potrzebują uregulowań prawnych. Wg starożytnych pisarzy chrześcijańskich,
prawo naturalne sankcjonuje Bóg jako twórca całej natury…
…, w niektórych rzymskich źródłach
przeciwstawia się sobie i. g. oraz ius naturale. Rzymski prawnik Ulpianus,
Ius gentium
PEF — © Copyright by Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu
autor komentarza do edyktu pretorskiego pt. Libri ad Edictum (81 ksiąg),
rozróżnia wyraźnie oba prawa, stwierdzając, że ius naturale ma szerszy zakres
– rozciąga się nie tylko na ludzi, lecz także na wszelkie istoty żyjące…
…
świadomość, że rozum ten, z powodu grzechu pierworodnego, pozostaje
zaciemniony. Z tego powodu Bóg, kierujący się miłością do rodzaju ludzkiego
i nie cofający nigdy tej miłości, objawił to prawo raz jeszcze w Piśmie
Świętym. Konsekwencją tych przekonań był powszechnie formułowany w
średniowieczu postulat, by każdy człowiek, naród, miasto i jakakolwiek inna
społeczność, tworząc swoje prawa, ustanawiała…
…, istniejący wzorczo w umyśle
Bożym. Św. Augustyn, uwzględniając sprzeciwy Tertuliana i Orygenesa wobec
jakiegokolwiek udziału chrześcijan w wojnie, a nawet służby w wojsku,
sformułował chrześcijańską naukę o wojnie. W świetle tej nauki chrześcijanin
ma prawo służyć w wojsku i brać udział w wojnie, ale tylko w wojnie
sprawiedliwej, tzn. takiej, która prowadzona jest wyłącznie w celu naprawienia
wyrządzonej…
… do christianitas była
wśród ówczesnych Europejczyków nieporównanie silniejsza niż świadomość
ich przynależności do takiego czy innego państwa lub narodu. Kościół
dysponował także poważnymi i powszechnie uznawanymi sankcjami, takimi
jak ekskomunika oraz interdykt. Wyjątkowo wielki wkład Kościoła w
sformułowanie średniowiecznego prawa świeckiego, w tym w sferze i. g.,
dotyczył prawa wojny i pokoju. Plagą…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)