Idea uniwersalnej filozofii
Nie zawsze było tak, że nauka rozumiała swe żądania ściśle uzasadnionej prawdy w sensie wymogu tej obiektywności, która opanowuje metodycznie nasze nauki pozytywne oraz, oddziaływując daleko poza nie, zapewnia oparcie filozoficznemu i światopoglądowemu pozytywizmowi i przyczynia się do jego rozpowszechnienia. Specyficzne pytania dotyczące istoty człowieka nie zawsze były rugowane poza królestwo nauki i nie zawsze nie uwzględniane były ich wewnętrzne związki ze wszystkimi naukami, nawet z tymi, w których człowiek nie jest tematem (np. w naukach przyrodniczych). Dopóki rzecz miała się inaczej, nauka mogła rościć sobie pretensje do pewnego znaczenia dla ludzkości europejskiej, w Odrodzeniu zupełnie przekształconej, a nawet do przewodniego znaczenia dla tego przekształcenia. Dlaczego utraciła ona owo przewodnie znaczenie, dlaczego doszło do istotnej zmiany, do pozytywistycznego zawężenia idei nauki - zrozumienie tego z uwagi na głębsze motywy jest ważne ze względu na cel tych wykładów. W Odrodzeniu ludzkość europejska przeprowadza w sobie, jak wiadomo, rewolucyjny zwrot. Zwraca się ona przeciw swemu dotychczasowemu, średniowiecznemu sposobowi istnienia, odmawia mu wartości, pragnie się w wolności ukształtować na nowo. Podziwiany przez siebie wzór znajduje w ludziach antyku. Chce odtworzyć w sobie ten sposób istnienia. Co ujmuje ona jako istotne w ludziach antyku? Po pewnych wahaniach nic innego jak tylko "filozoficzną" formę istnienia: swobodne podporządkowanie siebie, całego swojego życia jego regułom wywiedzionym z czystego rozumu, z filozofii. Filozofia teoretyczna jest tym co pierwsze. Osiągnięte powinno zostać wyższe widzenie świata, wolne od więzów mitów i w ogóle tradycji, absolutnie bezzałożeniowa, uniwersalna wiedza dotycząca świata i człowieka, rozpoznająca tkwiący w samym świecie rozum i teleologię oraz najwyższą zasadę świata - Boga. Filozofia jako teoria czyni wolnym, a nie jedynie badaczem, każdego, kto jest filozoficznie wykształcony. Autonomia teoretyczna pociąga za sobą autonomię praktyczną. Przewodnim ideałem jest w renesansie człowiek antyczny, który rozumnie kształtuje siebie opierając się na wolnym rozumie. W odniesieniu do odnowionego "platonizmu" polega to na tym, że chodzi o to, by na nowo ukształtować etycznie nie tylko siebie samego, lecz także cały ludzki świat, polityczne i społeczne istnienie człowieka, a wszystko to wychodząc od wolnego rozumu, od intuicji uniwersalnej filozofii. Zgodnie z tym antycznym wzorem, znajdującym początkowo uznanie tylko w małych, odosobnionych kręgach, filozofia teoretyczna ma zaistnieć na nowo nie jako ślepo przejęta od tradycji, lecz jako odrodzona dzięki samodzielnym badaniom i krytyce. Trzeba położyć tu nacisk na to, że idea filozofii przejęta od starożytnych nie jest dla nas jakimś oklepanym, szkolnym pojęciem, które obejmuje jedynie pewną grupę dyscyplin: zmienia się ona wprawdzie w sposób nie pozbawiony znaczenia wkrótce po przejęciu jej, formalnie zachowuje jednak w pierwszych wiekach nowożytności sens
(…)
… i Beethovena "Do radości". Dziś możemy słuchać go jedynie z uczuciem bólu. Nie można sobie wyobrazić większego kontrastu niż kontrast między wyrażonym w hymnie duchem epoki a naszą współczesną sytuacją. Źródło: Edmund Husserl, Kryzys nauk europejskich i fenomenologia transcendentalna. Wprowadzenie do filozofii fenomenologicznej, tłum. S. Walczewska, Kraków 1987
…
… jedynie pewną grupę dyscyplin: zmienia się ona wprawdzie w sposób nie pozbawiony znaczenia wkrótce po przejęciu jej, formalnie zachowuje jednak w pierwszych wiekach nowożytności sens nauki wszechobejmującej, nauki o całości tego, co istnieje. Nauki w liczbie mnogiej są jedynie niesamodzielnymi odgałęzieniami Jednej Filozofii, zarówno te wszystkie, które wymagają uzasadnienia, jak i te, które już funkcjonują. W odważnym, a nawet nadmiernym podkreślaniu sensu tej uniwersalności, które następuje już u Kartezjusza, nowa filozofia dąży tylko do tego, aby w sposób ściśle naukowy ogarnąć w jedność systemu teoretycznego w ogóle wszystkie sensowne pytania w apodyktycznie intuicyjnej metodzie i w nieskończonym, lecz racjonalnie uporządkowanym postępie badań. Jedna jedyna budowla rozstrzygających, teoretycznie…
… specyficznie filozoficznym, wówczas ulega problematyzacji on jako istota rozumna oraz jego historia, wówczas chodzi o "sens", o rozum w historii. Problem Boga zawiera w sobie oczywiście problem "absolutnego" rozumu jako teleologicznego źródła wszelkiego rozumu w świecie, jako "sensu" świata. Pytanie o nieśmiertelność jest oczywiście także pytaniem rozumu w nie mniejszym stopniu niż pytanie o wolność…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)