Historia Wydawnictw w Polsce

Treść notatki dotyczy takich instytucji jak: Centralna Komisja Wydawnicza, Zjednoczenie Przedsiębiorstw Wydawniczych – Naczelny Zarząd Wydawnictw, Centrala Obrotu Księgarskiego, Ośrodek Rozpowszechniania Wydawnictw Naukowych PAN .

Notatka pozwoli poznać jak przez lata zmieniały się zadania i zakres obowiązków wydawnictw w Polsce, oraz jakie trudności napotykały na swojej drodze.

Po 1918 roku nastąpiły dobre
warunku do zainteresowania ksiązką. Silne tradycje niepodległościowe. Ruszył ruch wydawniczy,powstawały prywatne wydawnictwa. Wielka dbałość edytorska.Powstały Towarzystwa Bibliofilskie zrzeszające miłośników książki. Rozwój zainteresowani książka zależy od kondycji finansowej ludzi.Istniały wydawnictwa prywatne i społecznie: Prywatne to: - Gebethner i Wolff - znane warszawskie przedsiębiorstwo wydawnicze i księgarskie założone w 1857 przez Gustawa Adolfa Gebethnera i Augusta Roberta Wolffa przy Krakowskim Przedmieściu w Warszawie (Pałac Potockich), a później również w Krakowie. Istniało do 1950,
zlikwidowane przez komunistów - Trzaska, Evert i Michalski - pełna nazwa Księgarnia i Dom Wydawniczy TEM, znane warszawskie wydawnictwo i księgarnia założone w 1920 roku przez księgarzy Władysława Trzaskę i J. Michalskiego, oraz przemysłowca L. J. Everta. Symbolem wydawnictwa jest Europa siedząca na byku. - Michał Arct (?) Społeczne: -Wydawnictwo Ossolińskich - Nasza Księgarnia - Wydawnictwo Polskiej Akademii Umiejętności - Towarzystwo Naukowe - Towarzystwo Przyjaciół Nauk - Instytut Bałtycki - Instytut Śląski W wyniku wprowadzenia komunizmu nastąpiły także zmiany w wydawnictwach. Wydział Kultury zarządzał środowiskami artystycznymi. Wydział Oświaty - siecią bibliotek. Wydział Prasy i Wydawnictw - zarządzał wydawnictwami i księgarniami. Działali : Stefan Staszewski, Adam Dąbek, Ferdynand Haber. Zadania: Zcentralizowanie obiegu książki, hierarchizacja decyzji, reglamentacja uprawnień. Partia miała nadzór nad całością ruchu księgarskiego i wydawniczego. Zadania jakie stawiała sobie partia to: - burzenie dotychczasowego ładu i wprowadzanie lepszego sposobu obiegu książki - przygotowanie planu na lata 1949 - 1950 i 1950- 1955 - inspirowanie wydawnictw antyklerykalnych - ograniczanie uprawnień prywatnych wydawców - wyznaczanie zakresu działalności cenzury państwowej Wówczas wszystkie projekty musiały być zatwierdzone przez Jakuba Bergmana (Jakub Bergman był Sekretarzem Stanu Rady Ministrów, członkiem Biura Politycznego PPR, członkiem Tymczasowego Rządu Jedności Narodu). Wątpliwości należało zgłaszać to KCPZPR. W 1949 roku Wydział Prasy i Wydawnictw wydał projekt o organizacji produkcji i rozpowszechniania ksiązki, co zapewniało partii szeroką kontrole nad wszystkimi etapami powstawania książki i jej rozpowszechniania. W tym samy roku rząd ogłosił przystąpienie do realizacji wytycznych partii i wydał rozporządzenie w sprawie koncesjonowania wydawnictw książkowych oraz druków nieperiodycznych. W pkt 7 tego rozporządzenia zapisano że wszystkie prywatne wydawnictwa zaprzestaną działalności jeśli w ciągu 30 dni nie wystąpią o wydanie koncesji, Wyjątek stanowią wydawnictwa państwowe. Większość wydawnictw wycofano z rynku, głównie katolickich o prywatnych.

(…)

…. Przed 05.05.1949 musiały posiadać zaświadczenie że nie stanowią dobra kultury podlegającemu zakazowi wywozu. T: Cenzura Stałym elementem sprawowania władzy w PRL była cenzura. Aparat cenzury stworzony był jeszcze podczas działań wojennych. Manifest PKWN z 22 lipca gwarantował demokratyczne swobody a w tym wolność słowa. Jednocześnie stwierdzał że swobody obywatelskie nie mogą służyć wrogom demokracji. Wcześniej na mocy dekretu z 07.09.1944 o zakresie działań resortu informacji i propagandy ustalono że kontrolowaniem wydawnictw będą zajmować się agendy tego resortu. Gdy 01.01.1945 roku został utworzony rząd tymczasowy kontrolowaniem wydawnictw zajęły się komórki Ministerstwa Informacji i Propagandy a nastepnie organizowano od 19.01.1945 Centralne Biuro KPPiW przy Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego. 15 listopada 1945 Centralne Biuro KPPiW przekształciło się w Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk. Akt prawny wydano jako dekret Krajowej Rady Narodowej 05.07.1945. Władze PRL manipulując dostępem do informacji starały się aby obywatele postrzegali rzeczywistość zgodnie z odgórnymi założeniami: - PZPR jest organizacją która najpełniej wyraża interesy obywateli - w PRL nie ma sprzecznych…
… podkomisji. Zadania: Konstruowanie planów wydawniczych na rok 1950 i 1950 -1955 ( plan sześcioletni ). Plan sześcioletni miał charakter propagandowy i zakładał limit konsumpcji książki przez masowego odbiorcę - biblioteki. Wówczas istniało 1539 bibliotek publicznych oraz 3189 bibliotek szkolnych - miały wchłonąć całość produkcji założoną w planie. Reszta dla odbiorców prywatnych. Bez przymusu czytania…
…. Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk podlegał prezesowi rady ministrów, sprawował nadzór nad prasą, publikacjami, rozpowszechnianiem druku, obrazu i słowa. Miało to zapobiegać godzeniu w ustrój państwa, ujawnianiu tajemnicy państwowej, naruszeniom prawa obowiązującego, naruszaniu dobrych obyczajów. Wprowadzano w błąd opinię publiczną przez publikowanie informacji niezgodnych…
... zobacz całą notatkę