ŹRÓDŁA DOKTRYNALNE NOWOŻYTNEGO KONSTYTUCJONALIZMU.
Liberalna Wielka Brytania za swe podstawowe ustawy ustrojowe uznawała tzw. petycję prawa (1628), kilka ustaw wydanych u progu angielskiej rewolucji (1641), ustawę o wolności osobistej (Habeas Corpus Act, 1679), bili o prawach (1689) i ustawę o następstwie tronu (1701). Niosły one liberalne zasady ustrojowe i respektowane były wielce. JednakŜe nie przyjmowano zasady ich nadrzędności nad ustawami zwykłymi, które mogły uchylić moc kaŜdego przepisu owych czcigodnych ustaw. Te ostatnie pozbawione były porządnego układu: tak np. normy dotyczące niezawisłości sędziowskiej znalazły się w ustawie o następstwie tronu. Co najwaŜniejsze, blok owych ustaw podstawowych nie wyczerpywał regulacji zasad ustroju; ogromną rolę odgrywały tedy w Wielkiej Brytanii zwyczaje (?konwencje?)konstytucyjne i praktyka realizowania zasad konstytucyjnych (owa praktyka zdolna była gruntownie zmienić zasady). Konstytucjami w zupełnie juŜ nowoczesnym sensie (systematycznie uporządkowana ustawa, nadrzędna w stosunku do ustaw zwykłych) były konstytucje schyłku XVIII w.: amerykańska (1787), polska (1791) i francuska (1791). Przynosiły one liberalne zasady politycznego ustroju (w Polsce ostroŜnie i fragmentarycznie). JednakŜe w tamtym czasie nie było jeszcze klarownej świadomości, co właściwie naleŜy umieszczać w konstytucji (i dziś zresztą są co do tego wahania). Widać to wyraźnie w treści owych trzech konstytucji, z ParyŜa, Warszawy i Filadelfii.
Droga do konstytucjonalizmu - nowożytność
W doktrynie ograniczenia władzy przedstawionej przez Monteskiusza w O duchu praw (1748) wyróżnione zostały funkcje ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza - każdą z nich powiązano z odrębną jednostką czy grupą. Teoria ta uzyskała powszechne uznanie i została zinstytucjonalizowana w amerykańskiej i francuskiej rewolucji, stała się też podstawą dziewiętnastowiecznego tworzenia konstytucji. Każda z tych trzech funkcji wciąż krąży wokół idei prawa: funkcja stanowienia prawa została przeciwstawiona funkcji zarządzania prawem (egzekutywa) i funkcji jego interpretowania (władza sądownicza). Chociaż Monteskiusz nazywał wszystkie trzy funkcje władzami, to jednak stwierdził, że władza sądownicza jest w pewnym sensie niczym (dans une façon nul) - to znaczy, wcale nie jest władzą. Poprzez to dziwne wyrażenie Monteskiusz nie chciał oczywiście wcale sugerować, że sąd nie ma funkcji, ale raczej, że ta funkcja zależy od implementacji opierającej się na sankcjach, które ostatecznie wymagają siły. (To właśnie ta „niemoc” władzy sądowniczej sprawiła, iż twórcy amerykańskiej konstytucji uznali ją za „strażnika” konstytucji.) Francuski ruch rewolucyjny, który radykalnie wykroczył poza sferę rządową i konstytucyjną, nie poprzestał na rozważaniu podobnych kwestii szczegółowych. Dążąc do stworzenia raju na ziemi uchwalano kolejne konstytucje, które były coraz silniej inspirowane przez radykalizm Rousseau, nakazujący
(…)
… na ziemi uchwalano kolejne konstytucje, które były coraz silniej inspirowane przez radykalizm Rousseau, nakazujący zmuszać ludzi do bycia wolnymi. W okresie pomiędzy uchwaleniem w 1789 r. Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela a dyktaturą Napoleona Francuzi przeszli przez wszystkie fazy rewolucyjnej przemocy, a rzeczywiste konstytucyjne początki, inspirowane przez Monteskiusza i Mirabeau, wkrótce ustąpiły…
… problemom. W efekcie odkryli oni wiele niezwykle ważnych rozwiązań instytucjonalnych, a zwłaszcza federalizm, sądową kontrolę ustawodawstwa i procedurę poprawek konstytucyjnych. Osiągnięcia te zyskały teoretyczną podbudowę poprzez ich zręczną obronę w The Federalist, gdzie Hamilton z pomocą Madisona i Jaya objaśnił doktrynę nowożytnego konstytucjonalizmu tak szczegółowo, że mogła stać się ona podstawą dla dziewiętnastowiecznego stanowienia konstytucji.
Pomimo zakorzenionych wątpliwości, które pojęcie organicznego rozwoju zaszczepiło w umysłach bardziej konserwatywnych grup, europejskie narody podjęły zadanie tworzenia konstytucji. Belgia, Holandia, królestwa skandynawskie, Hiszpania, Austro-Węgry i Włochy skonstruowały swoje konstytucje na obraz angielskiej bądź amerykańskiej. Konstytucjonalizm stał się hasłem…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)