GNOZA Gnoza - wiedza, poznanie. Chodzi tu w tym wypadku o poznanie zbawienia odnoszące się do nadprzyrodzonej rzeczywistości Bożej, nie zaś do naturalnego poznania. Poznanie tajemnicy Królestwa Bożego oznacza poznanie nadprzyrodzone przez objawienie i wiarę . Tego poznania nie można osiągnąć naturalnym wysiłkiem umysłu ludzkiego. Za gnozę także można uznać sposób myślenia łączący rozum i wiarę w rozważaniach filozoficzno-religijnych . Ten prąd myślowy we wczesnym okresie cesarstwa zdobył sobie wielu zwolenników. Był to nurt pozbawiony zwartości, pewne tendencje z reguły wyrażały konkretne grupy skupione wokół swoich nauczycieli. Charakterystyczne dla niej - bardziej lub mniej skrajny dualizm świata duchowego i materialnego, dobra i zła, światła i ciemności; głoszenie tezy, że świat jest dziełem demiurga, nie Boga, zaś materia powstała w wyniku odejścia od Boga bądź buntu przeciw niemu - wynika z genezy powstania myśli gnostyckiej. Ukształtowała się ona w wyniku odwrócenia się od filozofii na podstawie elementów wschodnich, judaizmu, filozofii greckiej i chrześcijaństwa, by w mitologii szukać odpowiedzi na dręczące człowieka pytania, zwłaszcza wielkiego poczucia izolacji wobec boskiego świata i Boga - ukazanego na kartach Biblii jako sprawiedliwy i okrutny sędzia. Pojawienie się gnostycyzmu świadczy też o tym, że nawróconym na chrześcijaństwo trudno było przyjąć w całej rozciągłości Dobrą Nowinę o zbawieniu. Gnoza całkowicie wykrzywiała to, co było orędziem chrześcijańskim, a że szybko znalazła wielu zwolenników, stała się realnym zagrożeniem dla młodego, krzepnącego w świecie greckiej kultury chrześcijaństwa . Jej wątki pojawiły się zresztą i w doktrynie chrześcijańskiej, czego chociażby Orygenes jest doskonałym przykładem.
Jeśli pośród rozmaitych i przeciwstawnych poglądów można mówić o całościowej koncepcji - człowiek - według gnostyków, posiada doskonały element duchowy, który pragnie powrócić do najwyższego Boga i się z nim zjednoczyć. Jest to możliwe dzięki szczególnej wiedzy ponadrozumowej - gnosis. Poprzez nią człowiek poznaje siebie, swoją historię i powołanie . Człowiekowi miał w tym pomóc jeden z eonów - Jezus-Logos, zesłany przez Ojca w tym celu na ziemię. Sam najwyższy, nieosiągalny dla człowieka Bóg nie istnieje w żaden zrozumiały sposób. Chcąc jednak dać się poznać, zaczął emanować. Pierwsza emanacja to uznawany przez prostych i niewykształconych za najwyższego Bóg religii - Demiurg. O najwyższym bycie - nazywanym Ojcem - nie można powiedzieć absolutnie nic. Nie jest możliwe pojąć go ludzkim umysłem. Aby go poznać, trzeba dostąpić szczególnego objawienia, ale nawet wtedy człowiek nie jest w stanie w żaden sensowny sposób poznania swego wyrazić. Kategoria boskości jest więc całkowicie pozaświatowa, obca światu, który jest dziełem ciemnych potęg.
(…)
…, przeżywająca wielki rozkwit i równolegle do chrześcijaństwa rozwijająca się filozofia neoplatońska, sięgająca szczytu swego rozwoju w osobie Plotyna. M. Eliade, Historia wierzeń i idei religijnych, t. 2, 244-248.
Por. D. Dembińska-Siury, Plotyn, dz. cyt., 13-15, K. Armstrong, Historia Boga, dz. cyt., 116, H. Jonas, Religia gnozy, tłum. z ang. M. Klimowicz, Kraków 1994, 47nn, M. Brumlik, Gnostycy. Marzenie…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)