Główne determinanty polityki wyznaniowej Polski lat 1944 - 1989
Powojenną politykę wyznaniową Polski wyznaczały dwie główne przesłanki:
a) Oficjalnie głoszona i formalnie akceptowana ideologia marksizmu - leninizmu.
b) Zmieniające się uwarunkowania polityczne, decydujące zarówno o rozwiązaniach prawnych, jak i praktyce organów państwowych.
Doktryna marksizmu - leninizmu, której częścią składową była filozofia materialistyczna, zajmowała wrogie stanowisko wobec religii. Wynikało ono z materialistycznej koncepcji świata i życia ludzkiego przeciwstawnej koncepcji idealistycznej, głoszonej przez religie. Religię uznawano za czynnik wspierający władzę burżuazji i osłabiający wolę proletariatu o wyzwolenie społeczne, za „opium dla ludu”. Głoszono pogląd, że wraz z likwidacją ustroju kapitalistycznego znikną przesłanki rodzące potrzeby religijne człowieka, nastąpi obumieranie religii, która zostanie wyparta przez światopogląd materialistyczny.
Partia powinna prowadzić walkę z religią środkami propagandowymi; państwo powinno zapewnić wolność sumienia i wyznania, a swój stosunek do Kościołów i związków wyznaniowych opierać na zasadzie rozdziału Kościoła od państwa.
Polityka wyznaniowa miała znaczny współudział w zakładaniu fundamentów upowszechnienia i ugruntowania w społeczeństwie światopoglądu naukowego, marksistowskiego. Miała znaczny udział w okiełznaniu najbardziej konserwatywnych i żywotnych ośrodków reakcji kościelnej.
Dla całego okresu powojennego wyróżnia się 3 pryncypia:
a) Eksponowanie w doktrynie prawno - politycznej „suwerenności wewnętrznej” państwa - nadrzędności państwa nad wszystkimi organizacjami (także wyznaniowymi). Było to ideologiczne uzasadnienie nadzoru nad działalnością Kościołów i związków religijnych.
b) Tworzenie z mniejszości religijnych przeciwwagi dla Kościoła rzymskokatolickiego przy wykorzystaniu wszelkich zaszłości historycznych, podziałów i konfliktów;
c) Kształtowanie wśród zwierzchności kościelnych, duchowieństwa i wiernych postawy „lojalności wobec państwa” i realizowanej polityki społeczno - gospodarczej.
Polityka wyznaniowa w Polsce komunistycznej ulegała ewolucji.
Etap pierwszy, lata 1944 - 1948: charakteryzowały się nawiązaniem do doby międzywojennej. Władza nazywała swoje posunięcia demokratyzacją stosunków wyznaniowych (zwłaszcza równouprawnienia wyznań), przykładowo legalizując niektóre wspólnoty, bądź porządkując ich stan prawny.
Początkowo utrzymywano poprawne stosunki z Kościołem rzymskokatolickim, m. in. wyłączono kościelne majątki ziemskie (tzw. dobra martwej ręki - dobra nieruchome należące do związków wyznaniowych, w Polsce głównie do Kościoła katolickiego, uzyskane przez nadania, darowizny, które wobec ograniczeń w ich zbywaniu, miały być zawsze własnością kościelną - w 1950 roku dobra te przejęło państwo) z reformy rolnej 1994 roku, dokonywano zwrotu zagrabionego przez Niemców majątku kościelnego, wyrażono zgodę na nauczanie religii i reaktywowanie Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
(…)
… na tych ziemiach stałą administrację apostolską. 28 czerwca 1972 roku papież Paweł VI powołał 6 polskich biskupów rezydencjalnych i odpowiednich 6 diecezji: wrocławską, opolską, gorzowską, szczecińsko - kamieńską, koszalińsko - kołobrzeską i warmińską.
W 1976 roku Edward Gierek rzuca hasło o współdziałaniu „socjalistycznego państwa z Kościołem”, który w czasach narastającego kryzysu stał się dla władz cenionym…
… jego postanowienia, powierzając Niemcom pod zarząd 3 diecezje).
Rozdział państwa od Kościoła - wprowadzono świeckie prawo małżeńskie, powołując urzędy stanu cywilnego; usunięto z dokumentów meldunkowych rubrykę o wyznaniu petenta, uznając to za prywatną sprawę obywateli.
Nawiązano współpracę z grupami katolików, chcących działać z władzami. Chodziło zwłaszcza o środowisko Bolesława Piaseckiego, umożliwiając…
… kultu, prawa Kościoła do prowadzenia działalności charytatywnej. Władze nie respektowały postanowienia.
W 1950 roku powstał Urząd do spraw Wyznań, który miał objąć totalnym nadzorem działalności religijnej i pozareligijnej wspólnot wyznaniowych.
Etap czwarty: 1953 rok - uwięzienie prymasa Stefana Wyszyńskiego.
Etap piąty: 1956 rok - po wyborze Władysława Gomułki na I sekretarza PZPR, władze postawiły…
… to było z obchodami 1000-lecia chrztu Polski, do którego Kościół przygotowywał się realizując plan Wielkiej Nowenny (1957 - 1966), na którą składały się pielgrzymki, wędrówka kopii obrazu Czarnej Madonny. Chciano zaprosić papieża, ale władze nie zezwoliły na to. Apogeum konfrontacyjnego kursu ujawniło się za sprawą listu biskupów polskich do biskupów niemieckich, gdzie polscy przypomnieli tragiczną historię…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)