Fragment notatki:
Prof. Małgorzata Janicka
Międzynarodowe rynki finansowe
Wykład IV – Globalna nierównowaga płatnicza
Globalna nierównowaga płatnicza to nierównowaga utrzymująca się permanentnie między krajami o stałych nadwyżkach na
rachunkach obrotów bieżących a krajami o stałych deficytach na tym rachunku bilansu płatniczego.
Saldo rachunków bieżących do PKB powinno wynosić 6% -kiedy ujemne saldo obrotów bieżących do PKB przekracza 6%
oznacza to, że niedługo kraj może mieć problem z zachowaniem równowagi zewnętrznej. W Polsce jest to 4-4,5%.
Co łatwiej skorygować, by pozbyć się nierównowagi globalnej (nadwyżkę czy deficyt)?
w interesie krajów z nadwyżką nie leży jej ograniczanie
by obniżyć deficyt należy zaoferować konkurencyjną cenę poprzez sterowanie kursem, dużą skalą produkcji,
zmniejszeniem kosztów pracy. Pozytywne kursy deprecjacji trwają do 4 lat!
Układ globalny:
Kraj mający permanentny deficyt to USA (kurs płynny, lider gospodarki, specyficzny rynek). Kraj posiadający nadwyżki to
Chiny, ale także kraje producenci ropy naftowej. BC Chin jako jedyny ma cel zarządzenie kursem walutowym w celu
stymulowania eksportu. Chiny mają 3 bln USD rezerw w większości w USD. Kontrahenci płacą dolarami, które jednak nie
wchodzą na rynek, ponieważ ściągane są przez BC Chin w celu utrzymania sztucznie zaniżonego poziomu waluty. Chiny nie
mogą się przekierować z eksportu na zbywanie towarów n rynku wewnętrznym ze względu na znikomą liczbę bogatych
konsumentów (milionerów jest ca. 100 milionów)
Amerykanie kupują coraz więcej chińskich produktów na kredyt, a podaż pieniądza na te kredyty pochodzi z inwestycji
czynionych przez rządy innych krajów. Mimo wszystko kapitały napływają i nikt nie może tego zatrzymać ze względu na w
pełni zliberalizowane przepływy kapitałowe.
Strefa euro z zewnątrz wydaje się być zbilansowana – jedne kraje mają nadwyżki inne deficyty na rachunkach obrotów
bieżących a wszyscy razem wychodzą na zero. Jak się okazało jest to bardzo niebezpieczne złudzenie. W ramach UGiW mamy
do czynienia z regionalną nierównowagą płatniczą. Z jednej strony występują bowiem kraje północy strefy euro, które są
permanentnie nadwyżkowe a z drugiej strony kraje południa stale odnotowujące deficyty
Teoria Bretton Woods II:
Sytuacja która obecnie panuje w gosp. globalnej przypomina fazę z początkowej działalności systemu z Bretton Woods. Z
jednej strony jest kraj centrum, który prowadzi liberalna politykę gospodarczą (swoboda przepływów kapitałów i towarów),
a z drugiej strony są kraje peryferyjne (kraje handlowe), które utrzymują ograniczenia w zakresie przepływów towarów i
kapitałów, które prowadzą politykę kursu stałego z niedowartościowaną walutą promującą eksport i akumulują rezerwy
walutowe.
W latach 50.-60. Krajem centrum było USA, a peryferyjne to Europa i Japonia, które odbudowywały się po wojnie. Obecnie
krajem centrum są USA, a peryferyjnymi (handlowymi) stały się kraje azjatyckie. Obok krajów peryferyjnych handlowych
pojawiły się kraje peryferyjne finansowe.
System z Bretton Woods (BWS):
opierał się na koncepcji kraju centrum (USA) oraz państw peryferyjnych – m.in. państw Europy Zachodniej oraz Japonii
uznano, że państwa peryferyjne będą akumulowały rezerwy, gdyż nie miały ich po WWII
kraje peryferyjne prowadzą politykę proeksportową
kraje peryferyjne miały wykorzystywać pośrednictwo kraju centrum, aby uczestniczyć w MRF
z krajem centrum miały być utrzymywane szczególne kontakty handlowe
Rzeczywistość okazała się brutalna i założenia systemu Bretton Woods nie zostały spełnione. W związku z tym sformułowano
teorię Bertton Woods II (BWTII).
Bretton Woods II:
w gospodarce światowej jest kraj centrum, o płynnym kursie walutowym, który nie akumuluje rezerw
kraj centrum korzysta z zasobów finansowych innych państw
kraj centrum podejmuje wiele inwestycji ale też wiele konsumuje
Kraj centrum USA– prowadzi politykę kursu płynnego, nie akumuluje rezerw walutowych, korzysta z zasobów finansowych
innych krajów, dużo inwestuje i dużo konsumuje.
Kraje peryferyjne handlowe – bardzo silna polityka proeksportowa ponieważ ich wzrost gospodarczy uzależniony jest od
eksportu. Kraje te prowadzą też aktywną politykę kursową i handlową. Większość z nich stabilizuje swoje waluty względem
USD. Starają się ograniczać import czyli importują przede wszystkim to co jest niezbędne do funkcjonowania gospodarki.
Władze inwestują nadwyżki finansowe w papiery wartościowe (w głównej mierze w wierzytelnościowe papiery państwa
Prof. Małgorzata Janicka
Międzynarodowe rynki finansowe
Wykład IV – Globalna nierównowaga płatnicza
centrum). Władze monetarne działają bezpośrednio na rynkach finansowych. Stosunek zysk/ryzyko ma dla nich drugorzędne
znaczenie czyli akceptują niewspółmiernie niskie zyski. Np. Chiny
Kraje peryferyjne finansowe - mają nadwyżki na rachunku obrotów bieżących – wzrost skorelowany jest z eksportem, jednak
kraje te prowadzą politykę kursu płynnego, nie akumulują rezerw walutowych (wyjątkiem jest Japonia). Władze tych krajów
nie działają na rynkach finansowych, kapitał inwestycyjny pochodzi w nich od inwestorów prywatnych, dla których stosunek
zysk/ryzyko ma kluczowe znaczenie. Np. RFN, Holandia
Teza ekonomistów: nie należy obawiać się gwałtownej korekty nierównowagi w układzie globalnym a co za tym idzie nie
powinniśmy się obawiać przepływu kapitałów o charakterze gwałtownym i masowym.
Wynika to z natury więzów gospodarczych łączących Stany Zjednoczone i kraje azjatyckie. Kraje azjatyckie pragną utrzymać
strategię rozwoju gosp. opartego na eksporcie. Rynek amerykański jest otwarty na ten obszar, natomiast w Europie
odnotowuje się ograniczenia, co za tym idzie kraje azjatyckie nie będą nabywały aktywów europejskich, ponieważ jest to dla
nich mało korzystne. Oznaczałoby to tym samym zmniejszenie amerykańskiego importu, a w konsekwencji redukcję ich
eksportu. USA i kraje azjatyckie są związane wzajemnym interesem i żadna ze stron nie jest zainteresowana zmianą tego
stanu.
Dla Europy oznacza to, iż jest ona spychana na boczny tor gosp. światowej. Główna oś w układzie globalnym do lat 90. to
USA-Europa (sojusz transatlantycki). Obecnie sojusz ten pęka. Jedynym ratunkiem dla Europy jest pogłębianie integracji i
utrzymanie Euro za wszelką cenę. W przeciwnym wypadku jedynym liczącym się państwem europejskim zostałyby Niemcy.
Jak długo kraje azjatyckie będą chętne do finansowania nadmiernych wydatków konsumpcyjnych, m.in. amerykańskich,
akceptując straty? Będzie to następowało do momentu, gdy Chiny rozwiną rynek wewnętrzny.
Największymi partnerami handlowymi Chin są: USA, Europa (udział maleje), Afryka (szybko rośnie) oraz Ameryka Południowa
(rośnie) – poszukiwanie nowych rynków zbytu równie chłonnych jak amerykański.
Rozwiązanie problemu nierównowagi globalnej:
1. podjęcie skoordynowanej akcji na rynku walutowym przez grupę zainteresowanych państw w celu urealnienia
relacji kursowych.
2. oczekiwanie na samorzutne działanie mechanizmów rynkowych – albo przez łagodne dostosowania rynkowe albo
poprzez tzw. „twarde lądowanie” (kryzys)
Nie nastąpiła żadna skoordynowana akcja na rynku walutowym. Kryzys gospodarczy dobiegnie końca wówczas, gdy będziemy
mieli do czynienia z trwałym i stabilnym wzrostem gospodarczym w skali świata, choćby był on zaledwie kilkuprocentowy.
Musi się on wiązać, ze wzrostem konsumpcji i produkcji przy jednoczesnym spadku inflacji, w szczególności tej, która napędza
zwiększona podaż pieniądza.
Kryzysy finansowe:
1. Bankowy – niewypłacalność sektora bankowego, utrata przez niego płynności, która może wynikać ze zbyt dużego
udziału niespłacalnych kredytów (USA, Irlandia) lub z błędnych decyzji inwestycyjnych podejmowanych przez banki
(Francja,
Niemcy
–
inwestowały
w obligacje krajów południa, np. Grecja, Hiszpania, ocenianych na AAA).
2. Na rynku papierów wartościowych – pęknięcie bańki spekulacyjnej, dojście do korekty będącej kryzysem (bańka
dotcomów w 2000r. – niemożność realnej wyceny spółek internetowych).
3. Na rynku nieruchomości – USA i Hiszpania – pęknięcie bańki spekulacyjnej.
4. Zadłużeniowy – niewypłacalność kraju, utrata płynności finansowej (południe strefy Euro).
5. Walutowy – towarzyszy zwykle pozostałym kryzysom (ale nie w strefie Euro!). Istotą kryzysu walutowego jest nagła
utrata zaufania międzynarodowych rynków finansowych w stosunku do stabilności kursu danej waluty wraz z
towarzyszącym oczekiwaniem na jej szybką i nieuchronna dewaluację (w przypadku kursu stałego). Kryzys
walutowy to epizod, podczas którego atak na kurs waluty prowadzi do jej nagłej i gwałtownej deprecjacji, dużego
spadku rezerw walutowych bądź kombinacji obu tych elementów. Uważano, ze taki kryzys może wystąpić w kraju
utrzymującym stały kurs walutowy. Obecnie jednak pogląd się zmienił, ponieważ rezydenci mogą się przyczynić do
kryzysu we własnym kraju (np. Korea Południowa w latach 90. – rezydencji wymieniali walutę na USD i lokowali ją
poza granicami).
Prof. Małgorzata Janicka
Międzynarodowe rynki finansowe
Wykład IV – Globalna nierównowaga płatnicza
Teorie wyjaśniające powstanie kryzysów walutowych:
1. Model I generacji Krugmana
opisuje kryzysy w Ameryce łacińskiej w latach 70-80
w kraju mamy kurs stały
wpływ na kryzys mają czynniki wewnętrzne
Winę za wybuch kryzysu walutowego ponosi przede wszystkim rząd, który prowadzi nierozważną politykę
finansową, w wyniku czego zwiększa się poziom deficytu budżetowego finansowanego dodatkową emisją
pieniądza. W wyniku tych działań pojawia się inflacja, pogarsza konkurencyjność eksportu, rośnie deficyt na
rachunku obrotów bieżących i pojawia się presja deprecjacyjna na walutę krajową. Władze monetarne, broniąc
poziomu kursu wykorzystują rezerwy walutowe, których poziom spada. Ostatecznie narastanie takiej sytuacji
prowadzi do ataku spekulacyjnego, w efekcie którego następuje załamanie się kursu waluty i początek kryzysu
walutowego.
Wyjście z tego kryzysu jest możliwe, jednak jest bardzo kosztowne dla sfery realnej gospodarki, wymaga bowiem
drastycznego zaostrzenia polityki fiskalnej i monetarnej, co ma na celu
zredukowanie popytu globalnego. W
efekcie tych działań dochodzi do drastycznego zahamowania
aktywności gospodarczej.
2.
Model II generacji M. Obsfelda
miał wyjaśniać kryzys w Europejskim Systemie Walutowym w latach 90
wpływ na kryzys mają czynniki zewnętrzne
Dotknął on kraju rozwiniętego (UK). Kraj prowadził zrównoważoną politykę, posiadał środki na obronę ustalonego
kursu. Jednak obrona funta nie udała się i wypadł on z węża walutowego.
Źródłem są zachowania władz odpowiedzialnych za utrzymanie stabilności kursu (przeniesienie ich z uwarunkowań
makroekonomicznych). Powstaje pytanie: jakie czynniki determinują decyzje władz o rezygnacji z obrony kursu czy
też o kontynuacji tej obrony? Ostateczna decyzja jest rezultatem ciągłego szacowania przez władze korzyści netto
wiążących się z obroną kursu, zaś rezygnacja z tej obrony następuje wówczas, gdy zdaniem władz koszty obrony
przekroczą korzyści.
Z teorią tą wiążą się dwa pojęcia:
Wielość możliwych stanów równowagi – istnieją różne kombinacje poziomu kursu walutowego oraz
stosowanej przez kraj polityki gospodarczej, które gwarantują utrzymanie równowagi zewnętrznej.
Pojęciu temu towarzyszy koncepcja ataku spekulacyjnego jako samospełniającej się przepowiedni.
Koncepcja ataku spekulacyjnego jako samospełniającej się przepowiedni – celem jest skłonienie władz
do rezygnacji z obrony poziomu kursu przy czym bardzo ważną rolę odgrywa tu czynnik psychologiczny
warunkujący zachowania inwestorów. Rezygnacja władz z obrony kursu oznacza zmianę pozostałych
parametrów ekonomicznych i przejście kraju na nowy poziom równowagi.
Kryzysy drugiej generacji były głównie następstwem ataków spekulacyjnych na stabilność waluty, w efekcie których
spekulanci spodziewali się odnieść konkretne korzyści finansowe.
Badane parametry:
Kurs walutowy
Stopa procentowa
Te dwie wartości muszą być ustalone na odpowiednich poziomach, by kraj był w równowadze.
Gdy władze monetarne podnoszą stopę procentową, to w warunkach kursu płynnego kurs aprecjonuje i
odwrotnie. W warunkach kursu stałego, przy obniżce stopy procentowej, następuje parcie na obniżenie kursu, ale
władze monetarne podejmują działania na rynku, by utrzymać obecny kurs. Jednak rynek oczekuje obniżenia kursu
i w tym momencie pojawia się kryzys walutowy.
Wielość możliwych stanów równowagi – różne kombinacje kursu i stopy procentowej zapewniające równowagę
kraju.
Asymetria informacji – to sytuacja, w której jedna ze stron transakcji finansowej ma znacznie mniej dokładne
informacje na temat przedmiotu transakcji, niż druga strona. Oznacza to, że jedna ze stron transakcji jest
uprzywilejowana i może wykorzystać tę przewagę podczas jej zawierania, co oznacza nie tylko stratę dla drugiej ze
stron transakcji (strata w skali mikro), ale także stratę dla całej gospodarki (strata w skali makro). Cztery główne
problemy asymetrii informacji:
Prof. Małgorzata Janicka
Międzynarodowe rynki finansowe
Wykład IV – Globalna nierównowaga płatnicza
3.
negatywna selekcja - wiąże się z ryzykiem dokonania niewłaściwego wyboru, wynikającego z niedostatku
informacji np. kredytobiorca o mniejszych możliwościach spłaty zadłużenia jest w stanie zaakceptować
gorszą ofertę, ma on bowiem świadomość, której nie ma kredytodawca, że kredyt być może nie zostanie
spłacony. Jednocześnie kredytobiorcy o niższej zdolności kredytowej bywają bardziej przedsiębiorczy w
swoich staraniach o kredyt i często uzyskują go wypierając z rynku lepszych kredytobiorców.
pokusa nadużycia - mamy z nią do czynienia już po zawarciu transakcji finansowej. W tej sytuacji obie
strony nie mają równego dostępu do informacji; np. podmiot po uzyskaniu kredytu na określony cel,
zmienia go. Receptą na takie zachowanie jest rzetelne sporządzenie umów.
obecnośc free rider’ów - obecność ludzi (podmiotów rynku finansowego) nie chcących się angażować w
pozyskiwanie informacji, ponieważ jest to kosztowne, ale pragną korzystać z zysków, które wynikają z ich
posiadania. Polega to na naśladowaniu decyzji inwestycyjnych podmiotów, które według nas posiadają
najlepsze informacje.
zachowanie stadne inwestorów, przypomina nam obecność free raider’ów. Różnicą jest fakt, że małe
podmioty inwestycyjne są gorzej poinformowane niż więksi gracze. Ważne jest to, że mniejsi gracze są
świadomi swojego niedoinformowania. Zachowania te są zapoczątkowywane przez dużych inwestorów
– można nazwać to efektem domina.
Modele III generacji (eklektyczne)
Wiążą się z powstaniem kryzysu III generacji w krajach Azji Południowowschodniej w końcu lat 90.(Malezja,
Tajlandia, Korea Południowa).
Ciężar odpowiedzialności za wybuch kryzysu przechodzi na strefę mikro gospodarki (gospodarka realna,
funkcjonowanie przedsiębiorstw). Do tych krajów masowo napływał kapitał zagraniczny, a dostęp do rynku był
zapewniony za pośrednictwem banków (mogą one zaciągać kredyty na rynkach międzynarodowych praktycznie bez
ograniczeń). Przez te banki wchodził przede wszystkim kapitał krótkoterminowy (ze względu na fakt, iż kraje były
rozwijającymi się). Ale kto przejmował te pieniądze? Duże, długoterminowe inwestycje niestety. Inwestorzy
zagraniczni zaprzestają rolowania pożyczek, ale jednak nie mogą uzyskać pieniędzy. Banki stają się niewypłacalne,
inwestorzy uciekają, wymieniają walutę krajową na zagraniczną doprowadzając do jej silnej deprecjacji. Próbowano
bronić relacji kursowych (ze względy na stały kurs walutowy), jednak w ostateczności kurs staje się płynny i silnie
deprecjonuje.
Przyczyna kryzysu: niedostosowanie wykorzystania funduszy zagranicznych (krótkoterminowe fundusze lokowane
na długi termin).
Wnioski: zbyt duża ilość kapitału zagranicznego może doprowadzić doinwestowania go w długookresowe,
nieefektywne przedsięwzięcia o niskiej stopie zwrotu. Doprowadziło to do spadku konsumpcji, co uniemożliwiało
odbicie po kryzysie.
Ogólne źródła kryzysu walutowego
niedorozwój instytucjonalny systemu finansowego – system nie jest w stanie wchłonąć środków z zagranicy.
niewłaściwy nadzór nad systemem bankowym (zwłaszcza kryzys III generacji).
brak właściwego zarządzania finansowego na poziomie mikro.
presja spekulacyjna na wzrost cen aktywów (na rynku papierów wartościowych, nieruchomości) przed kryzysem.
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)