GEOLOGICZNA DZIAŁALNOŚĆ LODOWCÓW Geologiczna działalność lodowców ma bardzo duże znaczenie w kształtowaniu powierzchni Ziemi. Działalność ta jest związana z wysokimi górami i obszarami podbiegunowymi. Lodowce i wieczne śniegi pokrywają 10,5% powierzchni lądów na globie ziemskim (16mln km 2 ). Tylko 0,5% przypada na wysokie góry, reszta to lądolody. Objętość masy lodowej wynosi 29mln km 3 . Gdyby w tej chwili wytopiły się wszystkie lodowce to poziom oceanu światowego podniósłby się o 70 metrów. Lodowce powstają tam, gdzie objętość opadu śniegu jest większa niż objętość topniejącego śniegu latem. Takie obszary panują powyżej granicy wiecznego śniegu (wysokość, powyżej której utrzymuje się stała pokrywa śnieżna i mogą tworzyć się lodowce , zależy od szerokości geograficznej). W rejonie równika jest ona na poziomie 5km a na biegunach na poziomie morza. Na lodowce ma też wpływ ekspozycja (położenie w kierunku stron świata i kierunku wiejących wiatrów). W Himalajach na północnych stokach granica wiecznego śniegu zaczyna się od 5200m, a na południowych od 6000m. W Tatrach granica wiecznych śniegów zaczyna się od 2200m, ale nie ma tam lodowców na stromych zboczach. Lodowce nie powstają na Syberii, gdzie średnia temperatura roczna wynosi -9ºC, ponieważ występuje tam krótkie, ale bardzo intensywne lato, podczas którego śniegi topnieją. Mechanizm powstawania lodowca: W świeżo spadłym śniegu powietrza wypełnia 90% jego powierzchni
W wyniku nadtapiania się śniegu, powstają ziarna o objętości 1-2mm i powstaje tzw. szreń ( firn ). Powietrze w firnie zajmuje 40-60% objętości, a 1m 3 firnu waży 350-400kg
Pod ciężarem kolejnych warstw śniegu szreń zamienia się w lód firnowy . W lodzie firnowym powietrze zajmuje 20-30% objętości, a 1m 3 tego lodu wynosi 650-750kg
Dalej lód firnowy zamienia się w lód lodowcowy , w którym powietrze zajmuje 2-10% objętości, a waga 1m 3 wynosi 900-1000kg.
Aby powstał 1m 3 lodu lodowcowego trzeba około 12m 3 świeżego śniegu.
Rodzaje lodowców: Lodowiec górski, rodzaj lodowca o ograniczonym zasięgu i długości, powstający w obszarach górskich. Lodowiec górski składa się z pola firnowego , znajdującego się powyżej granicy wiecznego śniegu , gdzie zachodzi gromadzenie się śniegu i przeobrażanie go w lód, oraz ze spływającego w dół i stopniowo topniejącego jęzora lodowcowego, zakończonego czołem lodowca. Stosunek powierzchni pola firnowego do jęzora lodowca wynosi 3:1. Wyróżnia się dwie strefy lodowca: dolna (strefa ruchu lub płynięcia lodowca) i górna (nieruchoma). Między tymi strefami powstają strefy spękania. Wyróżniamy kilka typów lodowców górskich: 1) lodowiec dolinny, z polem firnowym w obrębie dna doliny i pojedynczym jęzorem poniżej. 2) lodowiec alpejski, z szeregiem pól firnowych, z których spływają jęzory łączące się w jeden w głównej dolinie. 3) lodowiec karowy, z samym polem firnowym, w którym tyleż lodu się gromadzi, co topnieje, w efekcie nie występuje jęzor lodowcowy. 4) lodowiec wiszący, położony w obrębie stromego stoku (
(…)
… w dalekich odległościach na przedpolu lądolodu. Dowodem tego są głazy narzutowe (eraktyki) przywleczone na teren Niżu Polskiego z Półwyspu Skandynawskiego. Lądolody pozostawiły po sobie moreny czołowe i denne, które są formami akumulacji lodowcowej. W wyniku erozyjnej działalności rzek pod lądolodem powstały głębokie rynnowe zagłębienia, a w niektórych z nich zachowały się jeziora rynnowe. Wody roztopowe…
… wytopiskowe (np. Wigry). Morena denna - charakteryzuje się bezładnym ułożeniem materiału. Składa się głównie z glin zwałowych (w niej mogą być umiejscowione głazy narzutowe o średnicy do kilku metrów). Morena ta ma miąższość od kilku do kilkunastu metrów. Morena denna może być płaska, falista lub pagórkowata. Na powierzchni moreny dennej występują często formy, które powstawały w lądolodzie na skutek…
… działalność lodowców polega na żłobieniu podłoża i zboczy dolin górskich. Materiał przymarznięty do lodowca i transportowany przez niego stanowi morenę denną. Jest to masa gliniasto-gruzowa, którą przesuwający lodowiec żłobi podłoże i pogłębia dolinę rzeczną. Dlatego też z pierwotnych dolin rzecznych w kształcie V powstają doliny o przekroju U. Przeobrażone przez lodowiec zbocza mają strome zbocza i wklęsłe dna. Materiał skalny znajdujący się wewnątrz lodowca pochodzący z obrywów zboczy doliny to morena wewnętrzna. Część tego materiału gromadząca się na styku lodowca ze zboczem tworzy morenę boczną. Materiał gliniasto-gruzowy transportowany na powierzchni lodowca stanowi morenę powierzchniową. Ze wszystkich osadów transportowanych przez lodowiec powstają u jego czoła pagóry lub wzgórza moreny czołowej…
… wypływające spod lądolodu tworzyły rzeki, które ukształtowały doliny. Wody płynące w sposób wachlarzowaty osadzały materiał piaszczysto-żwirowy, tworząc rozległe sandry. Czasami wody pochodzące z topniejącego lądolodu, oddalając się od niego spotykały się z wodami rzek płynącymi z południa. Ich dalszy odpływ odbywał się ze wschodu na zachód, w wyniku czego powstały potężne pradoliny. Na przedpolu lądolodu…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)