Filozofia współczesna i jej główne kierunki Po Kancie nastaje epoka systemów idealistycznych (J.G. Fichte, F.W. Schelling i G.W. Hegel), epoka poheglowska (naturalizm L. Feuerbacha, materializm dialektyczny K. Marksa i F. Engelsa), „egzystencjalistyczna” filozofia S. Kierkegaarda, rozmaite postacie pozytywizmu i scjentyzmu oraz nawiązująca częściowo do Arystotelesa ale nowatorska pod względem badań świadomości filozofia F. Brentano (XIX/XX). Rozpoczyna się również historia filozofii w Stanach Zjednoczonych od amerykańskiego idealizmu, po którym przychodzi pragmatyzm. Ponadto w II poł. XIX w. dochodzi do emancypacji (usamodzielnienia się) psychologii jako nauki .
Kierunek pozytywistyczny, którego wpływu na współczesną filozofię i inne nauki oraz na kulturę, nie sposób nie dostrzec, dzieli się zwykle na chronologicznie następujące po sobie trzy okresy: tzw. pierwszego pozytywizmu, tzw. empiriokrytycyzmu (drugiego pozytywizmu) i tzw. neopozytywizmu (pozytywizmu Koła Wiedeńskiego lub też logicznego pozytywizmu).
Pozytywizm i empiriokrytycyzm Już w samej nazwie ukutej przez twórcę tego kierunku, francuskiego myśliciela A. Comte'a (XVIII/XIX), rysowało się przeciwstawienie do klasycznej filozofii (ale też i krytycznej) filozofii. „Pozytywna” filozofia przeciwstawiana była „negatywnej” krytyce; zajmowała się ponadto przedmiotami „rzeczywistymi, a nie urojonymi”, „dostępnemu umysłowi, a nie tajemnicami”, „pożytecznymi tematami, a nie jałowymi sporami”. Miała jednocześnie służyć polepszeniu życia, nie zaś, jak z przekąsem dodawali pozytywiści, „zaspokajaniu czczej ciekawości”. Chciała uzyskać wiedzę pewną i zajmować się kwestiami ścisłymi, nie zaś poruszać tematy sporne i zagłębiać się w „mgliste rozważania”. Jednym słowem, wzorcem dla pozytywistycznej filozofii były (rozwijające się wówczas dość gwałtownie) nauki przyrodnicze. Odrzucała więc programowo maksymalistyczne podejście filozofii klasycznej, przyjmując pozycje minimalistyczne - zdaniem pozytywistów bowiem nie należy dążyć do „twierdzeń absolutnych”, lecz do twierdzeń względnych (tj. takich, jakie formułuje przyrodoznawstwo). Ograniczenia, jakie nakładali pozytywiści na filozofię i jej metodologię, dotyczyły też przedmiotu badań: miały nim być ciała fizyczne . Stojąc na stanowisku antypsychologistycznym uważali, że filozofia nie powinna badać nawet sfery ludzkiej psychiki, gdyż stany psychiczne nie poddają się naukowej obserwacji. Kwestionowali stosowalność introspekcji, czyli wglądu w nasze stany psychiczne i stany umysłu, uważając ją za złudzenie, chimerę. Każda nauka (zatem i filozofia) powinna się, ich zdaniem, wypowiadać wyłącznie o faktach, opierać na faktach (korzystając z doświadczenia zmysłowego) oraz dążyć do ustalenia związków między faktami, czyli praw. Nastawienie pozytywistów było też zatem anytmetafizyczne, antyepistemologiczne i antyfilozoficzne (gdyż proponowali radykalne przeformułowanie tego, co dotychczas nazywano filozofią i co za nią uchodziło
(…)
… „ja”, „umysł”, „duszę”, za pojęcia metafizyczne, a więc niemające prawa bytu na terenie nauki. Pragmatyzm. Fenomenologia
Twórcami tego kierunku byli filozofowie Ch. S. Peirce (XIX/XX) oraz W. James (XIX/XX), chcący przeciwstawić się amerykańskiemu idealizmowi. Byli zwolennikami empirystycznie rozumianej psychologii. James uchodzi za twórcę słynnej koncepcji tzw. strumienia świadomości, zwrócił bowiem uwagę…
… i przybrał nawet postać wyjątkowo jałowej „leksykografii”, od czego z czasem zaczęto odstępować. Filozofii analityczno-lingwistycznej, jak i powstającemu w jej cieniu tzw. neopozytywizmowi, towarzyszyły rewolucyjne przemiany w fizyce, poprzedzone jeszcze w połowie XIX w. powstaniem tzw. geometrii nieeuklidesowych. W 1905 r. A. Einstein ogłasza tzw. szczególną teorię względności, zaś w 1915 r. (w oparciu…
… wyłącznie do tzw. logicznej analizy języka nauki, zatem była jeszcze bardziej ograniczona niż w I i II pozytywizmie. Egzystencjalizm i postmodernizm W XX w. jedną z reakcji na szerzący się pozytywizm i scjentyzm, uzurpujące sobie prawo do wyjaśniania wszystkich sfer rzeczywistości łącznie z naturą człowieka, była - jak wspomnieliśmy - fenomenologia, ale też był tzw. egzystencjalizm, czyli filozofia…
…/XX), początkowo związany z fenomenologią Husserla. Uznał on, że człowiek, żyjąc w świecie jest „zagrożony w swym bytowaniu”, ludzkie istnienie jest „bytowaniem ku śmierci” - i to właśnie ludzka egzystencja powinna być właściwym przedmiotem filozofii, człowiek bowiem żyje w ciągłym „zatroskaniu” i „trwodze” przed unicestwieniem, przed ostatecznym końcem.
Egzystencjalizm przyjął dwa oblicza…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)