FILOZOFIA OŚWIECENIA
Za najgłębszą interpretację oświecenia uchodzi hasło Kanta: „Miej odwagę posługiwać się własnym rozumem”. Dotychczas człowiek pozostawał w stanie „niepełnoletności”, częściowo w skutek własnej winy, bo nie miał odwagi, a częściowo w skutek infantylizującego charakteru wychowania.
Podstawowe właściwości oświecenia:
Wspólny patos negatywny, m.in. walka z zabobonami, przesądami, ciemnotą, despotyzmem i poczucie misji, czyli obowiązku do krytykowania rzeczywistości w imię Rozumu.
Ideologiczna orientacja - traktowanie wiedzy, jako narzędzia zmieniania rzeczywistości społecznej.
Podstawą konstrukcji oświeceniowych było założenie koherencji Rozumu i Natury, czyli to co rozumne jest naturalne, naturalne jest rozumne.
Rozum i Natura były pojmowane ahistorycznie i uniwersalistycznie.
Inne kategorie, np. Człowiek, Prawo, Moralność, Sprawiedliwość powinny być rozumne i naturalne.
Typowe dla Oświecenia były koncepcje postępu, czyli rozwoju rozumności i natury w człowieku, społeczeństwie i świecie.
UWAGI:
Przy bliższym spojrzeniu trudno uzgodnić Rozum i Naturę:
jeśli Rozum jest naturalny (w sensie przyrodniczym), to myśli nie wznoszą się ponad dynamikę instynktów i trzeba uznać ich myśli i racjonalność.
jeśli Natura jest rozumna to trzeba przypisać jej Bogopodobne właściwości, np. harmonijność, celowość, moralność, doskonałość itp. i uznać ją za surogat boskości.
Konstrukcje oświeceniowe podważyli:
Rousseau wskazał na kolizję Natury (biologiczności) i Kultury (rozumności), akcentując wytwarzanie przez Kulturę potrzeb nienaturalnych, sztucznych.
Hume pokazał, że domniemany porządek ontologiczno-aksjologiczny, zespalający byt i wartości, w szczególności Rozum z Naturą, jest empirycznie niepoznawalny.
Kant - nauka poznaje jedynie świat zjawisk, a porządek wartości i powinności etycznych może być jedynie postulowany (postulaty rozumu praktycznego). Co więcej, nie może być postulowany w sposób koherentny z porządkiem przyrodniczym.
PRZED POKANTOWSKA PERSPEKTYWA TEORETYCZNA
Filozofia nowożytna i nauka nowożytna były od początku tworzone z przeświadczeniem, że są wiedzą jednocześnie:
powszechną - o zasięgu uniwersalnym (w przypadku filozofii o całości bytu, w przypadku poszczególnych nauk o całości badanej sfery bytu)
konieczną - rozpoznaje konieczne, a nie tylko faktyczne struktury, prawa, procesy i właściwości świata
przedmiotowo ważną - jej twierdzeniom odpowiada porządek przedmiotów, który - i te twierdzenia - potwierdza doświadczenie: mechanika Newtona.
(…)
… szukał Kant, poprzez analizę intelektu. Towarzyszące pytanie: jak jest możliwe wykraczanie przez intelekt poza podmiot do przedmiotu (wykraczanie takie następuje, gdyż czyste przyrodoznawstwo np. fizyka teoretyczna, nie mówi o stanie podmiotu, ale o prawidłowościach porządku przedmiotowego przyrody; powstaje problem o czym, tj. o jakich prawidłowościach mówią prawa, formułowane przez twierdzenia…
…, który - i te twierdzenia - potwierdza doświadczenie: mechanika Newtona.
Trzon nauk nowożytnych stanowiły matematyka i matematyczne przyrodoznawstwo, którego podstawą stała się teoria Newtona, rozpoczynająca okres stałych postępów nauki. Łączyła ona aparat matematyczny i obserwacje empiryczne, dokonując syntezy podejść racjonalistycznego i empirycznego.
TEORIA KANTA
Istnienie nauki jest faktem, gdyż:
kroczy ona drogą…
… to prawidłowy zespół zjawisk uporządkowanych a priori przez intelekt na podstawie danych zmysłowych.
PODSUMOWANIE
By móc objaśnić możliwość nauki: matematyki i czystego przyrodoznawstwa, Kant odszedł od koncepcji biernego poznania, gdyż uniemożliwiała ona jednoczesne spełnienie wymogów powszechności, konieczności i przedmiotowo ważne.
Poznanie ma charakter czynny-p. (??) - podmiot poznający współkształtuje badaną przedmiotowość poprzez swoje formy aprioryczne.
Formy te są subiektywne (w tym sensie, że pochodzą od podmiotu); nie są jednak dowolne, zindywidualizowane ani zmienne, gdyż inaczej prawa matematyki i czystego przyrodoznawstwa nie byłyby wiedzą intersubiektywnie ważną.
Konsekwencją odejścia od koncepcji biernego poznania był jego fenomenalizm: czyli ograniczenie poznania naukowego świata, do sfery…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)