F e d e r a l i s t a
J. Baszkiewicz F. Ryszka Historia doktryn politycznych i prawnych.., S.Filipowicz Cud w epoce Rozumu., źródła (James Madison, Thomas Paine, Federalista).
Filozofowie Oświecenia chętnie idealizowali zarówno „dobrych dzikusów", żyjących w lasach i preriach Nowego Świata, jak i białych kolonistów: pracowitych, szlachetnych, żyjących na łonie surowej natury, pobożnych i cnotliwych. Gdy wybuchła wojna o niepodległość Północnej Ameryki, upatrywano w niej pierwszą rewoltę przeciw despotyzmowi już nie w teorii; ale w praktyce. Stąd np. kolosalna popularność Franklina lub odzew jeffersonowskiej Deklaracji Niepodległości. Oczywiście, wyobrażenia na temat białych Amerykanów były dość dalekie od rzeczywistości. Pobożny kolonista tępił ogniem i mieczem „dobrych dzikusów"; pracowity pionier Nowego Świata eksploatował bezlitośnie niewolniczą pracę blisko miliona Murzynów. A i sama społeczność kolonistów rozdzierana była wewnętrznymi konfliktami klasowymi i politycznymi: walki toczyły się o podział ziemi, politykę pieniężną i kredytową, płace i ceny, udział w zgromadzeniach stanowych, obsadę urzędów itd. Przedziały społeczno-obyczajowe między burżuazją i wielkimi plantatorami z jednej, a prostym ludem z drugiej strony były ostre.
Utrudniło to stworzenie jednolitego frontu przeciw Anglikom. Metropolia traktowała swe kolonie północnoamerykańskie jako źródło surowców, rynek zbytu i teren fiskalnego drenażu. Hamowano tedy rozwój miejscowego przemysłu i krępowano handel. Ubogim farmerom zabraniano osiedlania się na nowych ziemiach aż po Missisipi, zdobytych na Francuzach w r. 1763. Utrzymanie brytyjskiego wojska spadało ciężkim brzemieniem na miejscową ludność. Wszelkie przejawy oporu obyły brutalnie tłumione przez królewskich gubernatorów. Na tym tle bezpośrednie przyczyny wybuchu spór o podatki i opłaty miały drugorzędne znaczenie. Kontrowersja ideowa wokół opłat stemplowych czy też cła na herbatę miała jednak wielki wpływ na stan świadomości.
Rzecz była w tym, że podatki i opłaty były narzucane ;przez londyński parlament, w którym nie zasiadali przedstawiciele kolonii. Pad wpływem idei Locke'a (państwo z umowy społecznej, nietykalność własności) Amerykanie sformułowali postulat: „żadnych podatków bez zgody reprezentantów" (no taxation without representation). Pojawiły się projekty utworzenia centralnego parlamentu imperium, do którego weszliby przedstawiciele kolonii. Inni politycy i pisarze (James Wilson, Tomasz Jefferson) domagali się uznania, iż imperium jest związkiem równych państw, połączonych tylko w osobie króla. Parlament angielski byłby więc tylko legislatywą jednej części imperium, na równych prawach ze zgromadzeniami Wirginii czy Pensylwanii.
Próby kompromisu zawiodły; upór króla Jerzego III doprowadził do wybuchu wojny. Nie była to jednak zwykła wojna o niepodległość z obcym rządem, ale i wojna domowa z ostrymi akcentami walki klas. Przeciw patriotom wystąpili liczni l o j a l i ś c i , zwolennicy zachowania związku z Anglią. Społeczną podstawą lojalizmu były wielkie rodziny
(…)
… roku a uchwaleniem Konstytucji Stanów Zjednoczonych w 1787 roku zaowocował istotnymi tezami nie tylko dla amerykańskiej myśli politycznej, lecz także dla całej epoki oświecenia.
W 1777 roku zebrał się Kongres Kontynentalny, który uchwalił Artykuły Konfederacji, które miały wejść w życie dopiero w 1781 roku. Była to ustawa zasadnicza, która przesądzała o funkcjonowaniu luźnego związku stanów. One były podówczas…
… szerokich warstw. Jego pamflet Zdrowy rozsądek (Common Sense) był gwałtownym atakiem przeciw idei suwerenności dziedzicznego monarchy; przyczynił się on w znacznej mierze do ugruntowania w świadomości Amerykanów postulatu niepodległości Oraz do rozpowszechnienia idei republikańskich. Paine żywił głębokie zaufanie do umiejętności szerokich mas rządzenia Państwem. Suwerenność ludu nie była dlań…
… Locke'a jako Fundamentalne Konstytucje Karoliny (Fundamental Constitutions of Carolina). Urzeczywistniając podobny zamysł William Penn naszkicował projekt 24 Fundamentalnych Konstytucji dla Pensylwanii. Stopniowo zdawano sobie sprawę, że ustrój społeczno-polityczny może być skodyfikowany za pomocą ustawy zasadniczej, wbrew temu, że obracamy się w systemie prawa common law.
W obozie niepodległościowym…
…, czy też cud, stał się jednak faktem.
Na ukształtowanie się amerykańskiej doktryny politycznej wpłynęło również wiele innych czynników. Pamiętajmy o town meeting, zgromadzenie obywateli urzeczywistniające wolę wspólnoty lokalnej. Nie bez znaczenia była purytańska teologia rozprzestrzeniana przez kaznodziejów. Trzeba mieć także na uwadze tradycję common law oraz common sense. Dopiero wtedy zresztą zdamy…
… się przeciw tyranii. Ustrój monarchiczny, jak będzie przekonywał Tom Paine w słynnym pamflecie Common Sense, jest niezgodny z naturą. Wszelkie rozstrzygnięcia, które skonkretyzuje projekt amerykańskiej konstytucji odzwierciedlają to właśnie nastawienie. Zrzeszenie polityczne ma być rzeczą wspólną. To idea r e p u b l i k i stanowi osnowę całej debaty konstytucyjnej.
Przeważyła więc potrzeba t r w a ł o ś c…
…. Angażowali się w tę wojnę wybitni cudzoziemcy: Lafayette, Kościuszko i wielu innych. Żołnierze francuscy i niemieccy, uczestnicy wojny amerykańskiej, po powrocie szerzyli w Europie sympatię do Ameryki. Deklaracja Niepodległości była ogromnie popularna, mimo zakazów jej publikowania w Starym Świecie. „Nie można wątpić, że to zasady Stanów Zjednoczonych otworzyły bramy Bastylii" pisał z jawną zresztą…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)