AMERYKAŃSKIE CREDO REPUBLIKI
Wpływ
Dzieła klasyków (Aryst., Cycero, Polibiusz), bo trzeba zerwać z anglosaskim dziedzictwem po rewolucji, z antyku np.: teoria ustroju mieszanego, teoria praw naturalnych i cnoty będącej warunkiem ustroju wolności, antropocentryzm, desakralizacja polityki
Purytanizm amer.
Poglądy wigów
Myśl Oświecenia
3 filary republiki: rozum, cnota, szczęście
rep. to wspólnota rozumu, on inspiruje jej powstanie i określa jej telos, wg programu racjonalnej rekonstrukcji (stworzenie państwa opartego na racjonalnych podstawach)
T. Paine- racj. rekonstr. wg praw dostępnych rozumowi a priori, tzw. Common sense ukazuje nam bezpośrednio dostępną prawdę, niepodważalną, nie wymagającą dowodu, rozum jak architekt ma wkroczyć do rzeczywistości i uporządkować ją
Burke i Jefferson - sprzeciw - racjonalna rekonstrukcja przez urzeczywistnienie zasad wypracowanych przez obywateli dzięki konfrontacji ich stanowisk podczas publicznej debaty (ponieważ nie ma niezawodnych kryteriów prawdy trzeba godzić się z podziałam opinii, one są gwarancją wolności)
Cnota zastępuje pobożność, 2 sposoby rozumienia cnoty
Antyczne - zdyscyplinowanie, powściągliwość, umiar
J. Adams i John Dickinson : republika domaga się wyrzeczeń
Machiavelli - dzielność, silna wola, ambicja
B. Franklin : wymagania muszą uwzględniać realia natury ludzkiej, egoizm człowieka, który często przynosi pozytywne rezultaty (teoria niezamierzonych rezultatów, np. chciwość ułatwia współdziałanie, a przez to przyczynia się do dobra ogólnego, stąd koncepcja republiki kupców: żądza bogactwa jest dźwignią cywilizacji , handel przyczyną postępu, itp. - np. Hamilton i Madison też tak uważali)
Interes prowadzi do dobra wspólnego (etyka osobistego sukcesu zamiast etyki wyrzeczeń)
Teoria zmysłu moralnego (Jefferson, James Wilson, Benjamin Rush), wrodzone wewnętrzne oko (coś jak sumienie) - daje niezawodne kryteria dobra i zła, + rozum, który dokonuje ostatecznego wyboru
Kanon cnót - czy istnieje?
Jefferson - nie, każdy decyduje sam, nie ma rozstrzygnięć bezdyskusyjnych, można jej nauczyć , przez kształtowanie w ludziach niezależności sądów i nieskrępowanego sumienia, kanon byłby przyczyną fanatyzmu
Franklin - tak, można go stworzyć dzięki tzw. elementarnej wspólnocie sądów - człowiek podstawowe rzeczy ocenia podobnie jak inni, istnieją zatem niepodważalne zasady ( =banały)
Szczęście najwyższym dobrem
Utylitaryści (Franklin, Jefferson) potęgowanie przyjemności i eliminowanie bólu
Purytanie (J. Adams, Samuel Adams, J. Dickinson) zawiera się w cnocie
(…)
… niezależność, jest gwarantem równowagi)
Podział zwolenników rep. na antyfederalistów („A”) i federalistów („F”) (w momencie uchwalania konstytucji)
A: np. Patrick Henry, George Mason (za Hobbes'em i Hume'm), człowiek nie ma wrodzonego instynktu społecznego, społeczeństwo dziełem umowy, nie natury, ważniejszy jest dla ludzi własny interes niż dobro wspólne, związek polityczny jest związkiem interesów…
…, który buduje przyjazne interakcje, umacnia wolność i ogładę
F: debata publiczna umożliwia osiągnięcie konsensusu, ujednolicenie stanowisk i przezwyciężenie partykularyzmów
A: zwolennicy lokalnego sposobu myślenia, nie da się ujednolicić opinii, bo część spraw rozstrzyga tradycja i przekonania religijne, debata nie może ich zmienić
F: życie publiczne jest spektaklem egoizmu, nie należy go hamować, interesy…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)