2. ETYKA JAKO NORMATYWNA NAUKA O MORALNOŚCI
Krótka nawet i pobieżna refleksja na temat genezy etyki odsłoniła kilka wciąż aktualnych zagadnień. Najpierw pokazała, że istnieje pewna różnica między rozumieniem etyki jako powszechnie (czy w miarę powszechnie) obowiązujących i przestrzeganych norm moralnych a takim rozumieniem etyki, które wskazuje te normy jako istniejące niezależnie od przyzwolenia społecznego. Zauważmy, że początkowo rozumiano etykę w kategoriach takiej właśnie społecznie akceptowanej postawy pewnej grupy ludzi, z czasem - zaczęto traktować ją jako ocenę działań i postępowań każdego człowieka, niezależnie od jego statusu społecznego, poziomu wykształcenia itp.
Wkraczamy w tym miejscu na dość ciekawy, jak się wydaje, obszar rozróżnienia między etyką opisową a etyką normatywną.
Etologia a etyka
Zarówno etyka opisowa, jak i etyka normatywna zajmują się tym, co nazywamy moralnością. W tym miejscu jednak trzeba postawić pytanie bardzo podstawowe - czym jest moralność? Trzeba przyznać, że jest to termin stosunkowo nieostry, choćby z tego względu, że „moralność” jest terminem analogicznym. Przysługuje różnym desygnatom w rozmaity sposób. W sposób pierwszorzędny odnosi się do zdarzeń w świadomości jako specyficznego aktu wewnętrznego. Dotyczy zatem takiego aktu, w którym dokonuje się wybór czynu jako świadomy i dobrowolnie zajęty stosunek przez człowieka względem tego, co jawi się jako wartościowe i godziwe ( bonum honestum ut imperatum ) albo według innego ujęcia jako należne osobie (powinność afirmowania godności osoby). Stosunek człowieka do wartości lub godności osoby wyraża się w osobowej akceptacji lub negacji czyli na podjęciu decyzji. Akceptacja jawi się wówczas jako dobro moralne, negacja jako zło moralne. Następnie akt wewnętrzny (wybór) uzewnętrznia się w postępowaniu jako realizacji akceptowanego stosunku.
Moralnością nazywa się zatem także uzewnętrznienie tej asertywnej relacji, czyli pewne zdarzenie społeczne (mówi się o międzyosobowym zachowaniu się zgodnym lub nie z godnością osoby).
Ten właśnie charakter moralności - jako wydarzenia wewnątrz osoby ludzkiej i jako wydarzenia uzewnętrznionego, sprawia, że niejednokrotnie obydwie nauki o moralności (etyka normatywna i opisowa) często są utożsamiane. Szczegółowe badanie wykazuje jednak istniejące między obu dyscyplinami różnice.
Etyka normatywna, która pojawiła się w toku dziejów nieco później, bada to, co należy czynić, natomiast etyka opisowa, zwana też etologią, ustala „co i jak” się myśli lub czyni. Bywa nazywana etyką humanistyczną, a w jej skład wchodzą takie dziedziny jak: socjologia moralności, oraz psychologia moralności i historia moralności. Etologia jest nauką o genezie, strukturze i funkcjach obyczajów zwierząt i ludzi. Jako taka występuje w aspekcie przyrodniczym i psychosocjologicznym. W tym drugim aspekcie nazwa pojawiła się po raz pierwszy w wydaniu J. S. Milla (1843), jako oznaczenie postulowanej przez niego dedukcyjnej i hipotetycznej nauki o tworzeniu charakteru (później przyjęto nazwę „charakterologia”). W XIX/XX w. powstała etologia rozumiana jako dyscyplina empiryczna analizująca zależność moralnych postaw i obyczajów od warunków społecznych. Celem etologii, czyli etyki opisowej, jest opis moralności, rozumianej jako zespół moralnych przekonań, przeżyć, a także podległych ocenie moralnej zachowań jednostek i grup społecznych, oraz wyjaśnienie moralności przez kulturowe, historyczne, społeczne i psychologiczne uwarunkowania. Stosuje róż
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)