To tylko jedna z 5 stron tej notatki. Zaloguj się aby zobaczyć ten dokument.
Zobacz
całą notatkę
EPISTEMOLOGIA
dr Katarzyna Paprzycka
Wyjaśnianie
I. O WYJAŚNIANIU1
1.
Model D-N (dedukcyjno-nomologiczny) Hempel & Oppenheim (1948)
C1, C2, …, Ck
opis warunków początkowych
L1, L2, …, Lr
prawa ogólne
E
opis wyjaśnianego zjawiska
eksplanans
eksplanandum
Potencjalne wyjaśnienie zjawiska opisanego w eksplanandum:
(a) wnioskowanie musi być logicznie prawidłowe, tj. eksplanandum musi
wynikać logicznie z przesłanek;
(b) eksplanans musi zawierać przynajmniej jedno prawo ogólne, którego
występowanie jest konieczne do tego, żeby wnioskowanie było prawidłowe
(gdyby nie uwzględnić tego prawa, to rozumowanie nie byłoby prawidłowe);
(c) eksplanans musi mieć treść empiryczną.
Trafne (»prawdziwe«) wyjaśnienie zjawiska opisanego w eksplanandum:
(d) zdania składające się na eksplanans muszą być prawdziwe.
Problemy dla modelu D-N:
(a) Czy wyjaśnienia mogą mieć w ogóle strukturę rozumowania dedukcyjnego?
Sugeruje się niekiedy, że dedukcja nie stanowi dobrego modelu wyjaśniania w ogóle.
Rozumowania dedukcyjne są informacyjnie zamknięte — informacja niesiona przez wniosek nie
może wykroczyć poza informację zawartą w przesłankach. W tym też duchu karykaturyzuje się
model D-N jako uznający za wyjaśnienie, dlaczego pewien kruk jest czarny, odwołanie się do
faktu, że wszystkie kruki są czarne. Nie jest jasne, na ile zarzut ten jest rzetelny. – Karykatura ta
jest nieścisła — jeżeli takiego określenia można względem karykatury użyć — gdyż opiera się
na złym zastosowaniu modelu D-N. Jeżeli ustalamy, że wyjaśnienie D-N odwołuje się do
»prawa« ‘Wszystkie kruki są czarne’, to nie może wyjaśnić eksplanandum kształtu ‘Ten kruk
jest czarny’, lecz kształtu ‘Ten ptak jest czarny’, gdy warunkiem początkowym jest ‘Ten ptak
jest krukiem’. Takie wyjaśnienie nie jest już tak bardzo zabawne.
(b) kontrprzykład Brombergera
Mimo że model D-N ma być również modelem wyjaśniania przyczynowego, nie jest to
uwzględnione w warunkach przez nich nałożonych, które nawet nie wymagają, aby tzw. warunki
początkowe czasowo poprzedzały wyjaśniane zjawisko, nie mówiąc już o silniejszym wymogu
związku przyczynowego. Generuje to klasę kontrprzykładów, jak np. kontrprzykład
1
Korzystałam tu z fragmentów O możliwości antyredukcjonizmu (Semper, w druku)
1
Brombergera. Wyobraźmy sobie, że promienie słoneczne oświetlając stojący przy drodze na
płaskim terenie słup powodują, że rzuca on cień o pewnej długości. To, że ten cień ma określoną
długość można wyjaśnić odwołując się m.in. do danej pozycji Słońca, danej wysokości słupa
oraz prawa prostoliniowego rozchodzenia się światła; rozumowanie takie będzie z grubsza
spełniało warunki modelu D-N (z grubsza ponieważ prawo to nie jest — jak się okazało —
prawdziwe). Bromberger zauważa jednak, że model D-N dopuszcza też rozumowanie, które na
podstawie tegoż prawa z danej długości cienia wniesie o danej wysokości słupa. Nie znaczy to
jednak — utrzymuje on — że wyjaśniamy, dlaczego słup ma określoną wysokość.
(c) kontrprzykład Salmona
Model D-N nie nakłada
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)