Ks. prof. dr Leszek Adamowicz, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Wydział Prawa
Duszpasterstwo emigrantów w prawie kanonicznym.
Zarys problematyki po wydaniu Instrukcji Erga migrantes caritas Christi
Sługa Boży Jan Paweł II w adhortacji apostolskiej Pastores gregis napisał:
„Wędrówki ludów osiągnęły dziś niesłychane proporcje i przedstawiają się jako masowe
ruchy, obejmujące ogromną liczbę osób. Pomiędzy nimi znajduje się wielu wydalonych
lub uciekających z własnych krajów z powodu konfliktów zbrojnych, niepewnych
warunków
ekonomicznych,
starć
politycznych,
etnicznych
i społecznych
oraz
kataklizmów. Wszystkie te migracje, w swojej różnorodności, stawiają naszym
wspólnotom poważne pytania w odniesieniu do problemów duszpasterskich, takich jak
ewangelizacja i dialog międzyreligijny.” Niniejsze opracowanie jest zarysem problematyki
prawno-kanonicznej w odniesieniu do troski duszpasterskiej Kościoła wobec migrantów
po opublikowaniu w dniu 3 maja 2004 roku przez Papieską Radę Duszpasterstwa
Migrantów i Podróżnych Instrukcji Erga migrantes caritas Christi.
1. Unormowania poprzednie
Jak napisał J. Bakalarz, „na płaszczyźnie normatywnej Stolica Apostolska
potwierdziła prawo do istnienia duszpasterstwa etnicznego i określiła jego ogólny status w
Kodeksie Prawa Kanonicznego z 1917 r. Wprawdzie zamieszczone tam przepisy traktują
o tym zagadnieniu lakonicznie lub nawet pośrednio. Jednakże interpretując je w świetle
dawnej dyscypliny (kan. 6), łatwo w nich odkryć niemal wszystkie tradycyjne instytucje
duszpasterstwa etnicznego.”1
J. Bakalarz, Geneza i rozwój instytucji duszpasterza migrantów do Soboru Watykańskiego II, KiP 8,
Lublin 1992, s. 94. Cytowany artykuł zawiera także rys historyczny instytucji kapelana migrantów oraz
1
1
Jak zauważa cytowany autor, Kodeks brał pod uwagę ludzi migrujących i
należących do odrębnej grupy etnicznej (kan. 91, 216 §4, 881, 927), którym zapewniał
odpowiednie dla nich duszpasterstwo etniczne (216 § 4), ad którym bezpośrednią kontrolę
objęła Stolica Apostolska, której kan. 216 § 4 zarezerwował władzę erygowania,
innowacji i znoszenia parafii personalnej z tytułu odrębnego języka, narodowości czy
obrządku.
Dawny Kodeks zalecał także kształcenie kapłanów etnicznych (kan. 1364 nr 2-3),
wychodząc z założenia, że znajomość języka ojczystego stanowi jedną z kwalifikacji
wymaganych przy doborze najbardziej odpowiedniego kandydata na dany urząd
duszpasterski (kan. 153 § 1-3).
Pomocne było także prawo fundacyjne (kan. 1417), według którego fundator mógł
- za zgodą ordynariusza - postawić odpowiednie warunki, zgodne z naturą beneficjum,
którym mogło być zastrzeżenie, aby każdorazowy beneficjant (duszpasterz) był określonej
narodowości (kan. 1449 n. 3). Temu samemu celowi służyło prawo patronatu, zawierające
przywilej prezenty (kan. 1453).
Zgodnie z prawem kodeksowym duszpasterstwo etniczne organizowano w formie:
parafii personalnej (kan. 216 § 4), parafii terytorialnej o charakterze etnicznym, wikariatu
parafialnego (kan. 476 § 6), kościoła rektoralnego (kan. 479-486), różnego typu kapelanii
(kan. 479 § 2), funkcji kaznodziei (kan. 1327 § 2, 1344 § 4), katechety (kan. 132, 1333),
spowiednika (kan. 892 § 1), spowiednika na statkach (kan. 883), a wreszcie korzystano z
tłumacza (kan. 889 § 2, 903, 1090, 1641).2
Kodeks Piobenedyktyński stanowił podstawy prawne rozwoju duszpasterstwa
etnicznego, którego szczegółowy status określało pozakodeksowe prawo specjalne i
prawo partykular
(…)
… we wszystkie uprawnienia, których wymaga właściwe sprawowanie troski
pasterskiej. Oprócz tego, co przyznaje kapelanowi prawo partykularne lub specjalna
delegacja, posiadają oni na mocy urzędu władzę spowiadania wiernych powierzonych ich
pieczy, a także głoszenia im słowa Bożego, udzielania Wiatyku i namaszczania chorych
oraz sakramentu bierzmowania tym, którzy znajdują się w niebezpieczeństwie śmierci”.
Kapelanem…
… oraz
przeżywających szczególne trudności” (kan. 529 § 1).28 Temat ten powraca także w § 1
kan. 771: „Duszpasterze, zwłaszcza biskupi i proboszczowie, powinni troszczyć się, aby
było głoszone słowo Boże również tym, którzy ze względu na warunki życia nie mogą
dostatecznie korzystać z ogólnej i zwyczajnej opieki pasterskiej albo są jej całkowicie
pozbawieni”.
28
Zob. tamże, s. 432-433.
11
Kodeks Prawa Kanonicznego…
…,
który też ustanawia prezentowanego lub zatwierdza wybranego (kan. 565). Winien być on
„wyposażony we wszystkie uprawnienia, których wymaga właściwe sprawowanie troski
pasterskiej. Oprócz tego, co przyznaje kapelanowi prawo partykularne lub specjalna
delegacja, posiada on na mocy urzędu władzę spowiadania wiernych powierzonych jego
pieczy, a także głoszenia im słowa Bożego, udzielania Wiatyku i namaszczania chorych
oraz sakramentu bierzmowania tym, którzy znajdują się w niebezpieczeństwie śmierci
(kan. 566 § 1), „w (...) podczas morskiej podróży, kapelan posiada ponadto władzę, którą
może wykonywać tylko w tych miejscach, rozgrzeszania z cenzur wiążących mocą
samego prawa, ale nie zarezerwowanych i nie zdeklarowanych” (kan. 567). Użyteczność
mianowania kapelanów „dla tych, którzy ze względu na warunki życia…
…
cywilnym. Kompetencje, przykładowo w zakresie spraw sakramentalnych, mogą być
ustalane wyłącznie na podstawie norm kodeksowych, a więc w powiązaniu z faktycznym
przebywaniem na danym terytorium. W sprawach małżeńskich nupturienci mają prawo do
zawarcia małżeństwa w danej parafii z chwilą nabycia stałego lub tymczasowego
zamieszkania, a więc już w dniu przybycia do danego miejsca, byleby mieli zamiar…
… jest rozdział drugi (art. 411). Kluczowymi są w tym zakresie trzy zagadnienia: status kapelana, organizacja
duszpasterstwa na poziomie podstawowym (parafia), status koordynatora narodowego.
a) kapelan – misjonarz (art. 4-5, 9-10, 12 oraz n. 75-85)
Instrukcja duszpasterza migrantów nazywa kapelanami (misjonarzami) dla
migrantów, o ile są to prezbiterzy ustanowieni na stałe do tej posługi przez kompetentną…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)