DEKLINACJA NIJAKA
Mianownik = biernik = wołacz lp. -o- -jo- -es- -en- -ęt-
*lěto, *v ěko *polje *pitьje *nebo *imę *telę
Uwagi do M.lp.
Po zmianach fonetycznych wykładniki M.lp. rzecz. nijakich: -o, -e, -ę.
Po ściągnięciu w dawnych rzeczownikach -jo- tematowych ē długie, a następnie ė ścieśnione. Pierwotne formy typu podkomorzė, podstolė, podczaszė podkomorzy, podczaszy, podstoli (XVI w.) - dziś deklinacja mieszana
DEKLINACJA NIJAKA
Dopełniacz lp.
-o- -jo- -es- -en- -ęt-
-a -`a -e -e -e
*lěta, *v ěka *polja *pitьja *nebese *imene *telęte
Uwagi do D.lp.
Stan staropolski - rozszerzenie końcówki -a, brak poświadczeń końcówki -e nawet w najstarszych zabytkach; zanik tematycznego -es- w deklinacji -es-tematowej (już w okresie późnoprasłowiańskim początki tego procesu).
Brak zmian w dobie średnio- i nowopolskiej (tylko fonetyczne - w deklinacji dawnej -jo-, końcówka -ā długie (po ściągnięciu) å ścieśnione.
Dziś: -a: okna, picia, nieba, imienia, cielęcia
DEKLINACJA NIJAKA
Celownik lp.
-o- -jo- -es- -en- -ęt-
-u -u -i -i -i
*lětu, *v ěku *polju *pitьju *nebesi *imeni *telęti
Uwagi do D.lp.
Stan staropolski - rozszerzenie końcówki -u na wszystkie rzeczowniki nijakie. Wyjątkowo tylko w zabytkach stp. poświadczone formy C. z końc. -i, por. dziecięci, książęci.
Zanik końcówki -i jako homonimicznej, nieprzydatnej, mało wyrazistej.
Ślady ekspansji końcówki -owi z deklinacji męskiej: imieniowi (Ppuł.), współcz. ku południowi. DEKLINACJA NIJAKA
Narzędnik lp.
-o- -jo- -es- -en- -ęt-
-omь -emь-em -ьmь em -ьmь -em -ьmь -em *lětomь, *věkomь *polьjemь *pitьjemь *nebesьmь *imenьmь *telętьmь
Uwagi do N.lp.
Stan staropolski - brak poświadczeń form z końcówką -om, tylko -em, ale z poprzedzającą spółgł. twardą (por. latem, złotem, gardłem). Rozszerzenie się końc. -em na wszystkie rzeczowniki nijakie (może to być wpływ końc. -em e -i -e -e -e
(…)
…) nie powodująca palatalizacji i alternacji tematycznych.
W rzecz. miękkotematowych - ekspansja końcówki -u już w stp. Wyjątkowo tylko końcówka odziedziczona -i, po spółgł. stwardniałych -y w części rzecz. miękkotematowych (-jo-), częściej w rzecz. z przyrostkiem -ьj-, np.:
w gaji, o umęczeni, o narodzeni, w świętem pisani (XIV-XV wiek), na stolcy, w siercy, słuńcy, na morzy (po stwardnieniu -i>-y), współczesne…
…, wybrzeży, podnóży, rozdroży. Dziś 2 wykładniki - końcówka zerowa w rzecz. twardotematowych, w rzecz. miękkotematowych końc. zerowa i końc. -i/-y. Do dziś niekiedy oboczności: przedmieści (w NPP nie) - przedmieść, przysłowi (w NPP nie)- przysłów. Sporadycznie okresowo (od XVI do XVIII w.) końc. -ów z dekl. męskiej (piekłów, ogniwów, niebiosów).
DEKLINACJA NIJAKA
Celownik lmn. -o- -jo- -es- -en- -ęt-
-omъ…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)