DATOWANIE BEZWZGLĘDNE Mimo wielkiej użyteczności metod datowania względnego, ostatecznym celem archeologów jest poznanie rzeczywistego wieku zabytków, stanowisk i artefaktów- wieku określonego w latach astronomicznych. Aby do tego dojść, potrzebne są metody datowania bezwzględnego. Omówię je za chwilę, zaczynając od sposobów tradycyjnych, kończąc zaś na nowoczesnych technikach naukowych.
KALENDARZE I CHRONOLOGIE HISTORYCZNE
Przy datowaniu historycznym istotna jest znajomość sposobu liczenia czasu w starożytności, stosowanych kalendarzy, jak również możliwość przetłumaczenia podawanych w przekazach dat na obowiązujący obecnie system. Nawet dokładne, podające wiele dat przekazy mogą mieć jedynie względne znaczenie w datowaniu, jeśli nie umiemy powiązać ich z żadną zrozumiałą dla nas datą kalendarzową. Aby sekwencja dat w starożytnym kalendarzu mogła służyć do datowania bezwzględnego, musimy mieć chociaż jeden ,,punkt zaczepienia”, pozwalający na umieszczenie jej w odpowiednim miejscu w naszej sekwencji chronologicznej (wg systemu n.e. /p.n.e.). Taka możliwość dają między innymi zjawiska astronomiczne, których występowanie w przeszłości możemy odtworzyć z dużą dokładnością. Wydarzenia astronomiczne były obserwowane i odnotowywane w wielu starożytnych cywilizacjach.
Rekonstrukcja chronologii historycznych opiera się na analizie starożytnych przekazów pisanych, takich jak wykazy królów i dynastii (jak np. podany w dziele Manetona Aegyptiaca stosowany- chociaż z pewnymi zastrzeżeniami- do dziś przez historyków starożytnego Egiptu podział na 30 dynastii z zaznaczeniem długości ich panowania), określenia roczne władców i listy eponimów, annały i kroniki. Wykorzystując źródła pisane musimy mieć świadomość, że zawarte w nich dane mogą być nieprawdziwe i należy podchodzić do nich krytycznie. Zgodnie z obecnym stanem wiedzy trudno byłoby potraktować poważnie informacje, że biblijny Sem żył 600 lat, a władcy mezopotamscy jeszcze dłużej.
Rekonstrukcja chronologii, długości panowania dynastii i poszczególnych władców pozwala niekiedy na bezwzględne datowanie odsłanianych przez archeologów pozostałości dawnych kultur. Znajdowane w materiale archeologicznym przekazy pisane (np. inskrypcje fundacyjne wymieniające imię konkretnego króla, napisy standardowe władców na cegłach w budowlach mezopotamskich, inskrybowane dary wotywne złożone w świątyni itd.) umożliwiają- dzięki odniesieniu do wypracowanej uprzednio sekwencji chronologicznej- datowanie bezwzględne czasu powstania poszczególnych budowli, zabytków czy warstw. Ustalenia chronologiczne oparte na przekazach historycznych w wielu przypadkach pozwalają na datowanie pozostałości archeologicznych także na tych stanowiskach, na których nie występują źródła pisane. Dotyczy to m.in. informacji na temat budowy świątyń i innych budowli, których szczątki odnajdujemy, czy też zniszczeń będących konsekwencją wspominanych w źródłach pisanych wojen, najazdów, trzęsień ziemi czy wybuchów wulkanów (jak to miało miejsce w przypadku Pompejów, których zagłada została opisana przez Pliniusza Młodszego), które możemy z dużą dozą prawdopodobieństwa przypisać konkretnym, odsłanianym przez nas warstwom.
(…)
…) może określić wiek trawertynu.
Izotopy mierzy się przez zliczenie ich promieniownia alfa; każdy izotop emituje promieniowanie alfa o charakterystycznej częstotliwości. W sprzyjających okolicznościach metoda ta umożliwia datowanie z błędem standardowym ± 12 000 lat dla próbki liczącej 150 000 lat i około ± 25 000 lat dla próbki liczącej 400 000 lat. Rząd wielkości błędu może być poważnie obniżony przy zastosowaniu spektrometrii masowej produktów jonizacji termicznej, użytej bezpośrednio do zmierzenia ilości obecnego w próbce izotopu. Takie daty wysokiej precyzji może cechować błąd standardowy mniejszy niż 1000 lat dla próbki ocenionej na 100 000 lat.
Metoda ta jest stosowana do datowania skał bogatych w węglan wapnia oraz do datowania zębów.
DATOWANIE METODĄ TRAKOWĄ
Datowanie na podstawie śladów…
…, pochodny U235), same także rozpadają się, z okresem połowicznego rozpadu użytecznym dla datowania. Zasadniczym punktem jest to, że macierzyste izotopy uranu rozpuszczają się w wodzie, natomiast ich pochodne- nie. To np. oznacza, że tylko izotopy uranu są obecne w wodzie przesączającej się do wapiennych jaskiń. Gdy węglan wapnia rozpuszczony w wodzie razem z zanieczyszczeniami uranowymi wytrąca…
… radiowęglową: można nią datować ceramikę oraz można nią datować materiały nieorganiczne (jak np. przepalony kamień) mające więcej niż 50 tys. lat. Jednak jej dokładność jest mniejsza niż metody radiowęglowej.
Datowanie tą metodą jest możliwe dzięki obecności w ceramice ziaren kwarcu i skaleni, a także śladowych ilości pierwiastków promieniotwórczych w samej ceramice oraz w jej otoczeniu. Ziarna minerałów o strukturze krystalicznej mają zdolność do magazynowania części energii promieniowania emitowanego przez pierwiastki promieniotwórcze. Intensywność tego promieniowania jest stała w czasie, a więc pochłonięta energia wzrasta w stałym tempie, o jednakowe ilości w ciągu roku. Wiek próbki otrzymuje się więc przez podzielenie dawki pochłoniętej przez dawkę roczną.
Przy pobieraniu próbki należy zwrócić uwagę…
… radiowęglową.
U podstaw tej metody leży fakt, że aminokwasy, z których zbudowane są wszystkie białka obecne w organizmach żywych, mogą istnieć w dwóch konfiguracjach chemicznych, stanowiących swoje lustrzane odbicia, zwanych enancjomerami (izomerami). Enancjomery różnią się w swej strukturze chemicznej, co daje się obserwować w świetle spolaryzowanym. Te, które skręcają płaszczyznę w polaryzacji światła…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)