Czy poezja jest przekładalna? Językowe, tekstowe i kulturowe bariery przekładu.
Przekładalność, to według W. Kollera czy o. Wojtasiewicza, możliwość bezpośredniego przekazania estetycznych, stylistycznych, konotatywnych i językowo kreatywnych właściwości tekstu. Tylu ilu jest badaczy, tyle poglądów na temat przekładalności poezji. R. Jakobson twierdzi, że przekładalność zawsze jest możliwa. Jeśli gdzieś występuje jakiś brak, tłumacz może zastąpić dane słowo przez zmianę słów rodzimych. Może zastąpić je:
zapożyczeniem
neologizmem
parafrazą- różnego rodzaju omówienia
kalką słowną
Według niego te zabiegi umożliwiają wyrównanie deficytu, oryginał- przekład.
Poezja jest przekładalna, sens z reguły zostaje zachowany, jednak przekład jest już innym, indywidualnym utworem. Nie zawsze jest gorszy od oryginału, czasem bywa lepszy, jak np. „Rękawiczka” Schillera w przekładzie Mickiewicza
Krzysztofiak, kwestię dotyczącą przekładalności rozpatruje w obrębie trzech kodów translatorskich:
kod leksykalno- semantyczny,
kulturowy, estetyczny
Wysoki stopień współzależności każdego z kodów decyduje o jakości przekładu. Tłumacz powinien uzyskać harmonię tych trzech kodów. Jeśli się to nie uda, to w przekładzie dochodzi z reguły do dominacji lub niedowartościowania któregoś z kodów. To zaś może przyczynić się do nadinterpretacji lub zafałszowania treści i estetyki utworu
1. Kod leksykalno- semantyczny Komplikacje wynikają ze struktury wewnętrznej języka oryginału, który ma swoje uwarunkowania etymologiczne, podlega historycznym zmianom. Szczególnie w leksyce dochodzi do przesunięć w znaczeniu wyrazów. Np. tłumacząc dzieło pisarza średniowiecznego, tłumacz musi wiedzieć, co dane słowo znaczyło kiedyś a co znaczy teraz i przetłumaczyć, tak by dziś zostało zrozumiane, ale jednocześnie nie zafałszować obrazu epoki. Komplikacje wynikające z rodzaju. Niestety nie we wszystkich językach dane słowo ma taki sam rodzaj. Np. śmierć i der Tot (niem.) Śmierć w języku niemieckim ma rodzaj męski, w polskim zaś, żeński. Ma to konsekwencje w opisywaniu i przedstawianiu artystycznym. Najgorzej jest wtedy, kiedy to „różnorodzajowe” słowo ma fundamentalne znaczenie w utworze. Wtedy najczęściej szuka się w języku przekładu słowa o rodzaju zgodnym ze słowem pochodzącym z oryginału, ale, z konieczności nieco innym semantycznie. Takie drobniutkie różnice semantyczne mogą mieć wpływ na zmianę wymowy utworu.
Komplikacje w tłumaczeniu neologizmów. Bardzo dobrze widać to np. w poezji B. Leśmiana, czy w dramatach Witkacego. Problem sprawia zrozumienie neologizmu i następnie przełożenie go, nie zatracając przy tym ważnych niuansów znaczeniowych. Np. „chrać” (Witkacy), „zanieżyć” Leśmian
(…)
… wzmianki o kobietach, winie i innych uciechach. Tak samo jest w wielu przekładach renesansowych z innych języków na polski. Świadczy to o preferencjach kultury polskiej, o jej moralizatorstwie. Również Biblia katolicka i protestancka tłumaczona jest tak by zaznaczyć „protestanckie aspekty”. Baśnie Andersena również mają wydźwięk protestancki, a w Polsce tłumaczone są tak, by miały wydźwięk katolicki..
3…
… intertekstualnych w dziele. Problem intertekstualności jest przez translatorów często pomijany
Poza tym…
Problem wierszy sylabicznych i sylabotonicznych. Jak oddać je w innym języku? Przecież dane słowa w jednym języku nie muszą mieć tyle samo sylab co w innym. Np. gotować - cook - kochen. Różnie też padają akcenty.
Jak oddać instrumentalizację głoskową wiersza, np. „Deszcz jesienny” Staffa, czy „Melodia mgieł…
…, związków frazeologicznych
…
…. „Zemsta” Fredry w przekładzie na angielski i niemiecki. Odrębność kulturowa i językowa niby nie jest tak bardzo odległa, a jednak nie udało się przełożyć niektórych schematów. Np. nieprzekładalna pozostała cała warstwa kulturowa związana z sarmackością . Nie przekładalne okazały się słowa klucze, np. zgoda. Nieprzekładalna okazał się również tytulatura: „waść”, „mocium panie” po angielsku brzmi…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)