Fragment notatki:
Ergonomia wywodzi się z dwóch
greckich słów:
ergon - praca oraz nomos prawo, zasada.
Celem ergonomii jest
dostosowanie maszyn, urządzeń,
narzędzi, technologii,
przedmiotów powszechnego
użytku
(środków technicznych) do
możliwości:
a) antropometrycznych,
b) psychicznych
c) fizjologicznych,
d) społecznych człowieka.
CELE ERGONOMII
Ergonomia poszukuje
przyjaznych dla człowieka
rozwiązań zapewniających
bezpieczeństwo bez
wymuszania dodatkowych
obciążeń zarówno
fizycznych jak i psychicznych.
W ergonomii głównym
elementem jest człowiek
ERGONOMIA - NAUKA
INTERDYSCYPLINARNA
NAUKI O CZŁOWIEKU
1) psychologia pracy,
2) fizjologia pracy,
3) antropometria,
4) nauki medyczne.
ERGONOMIA - NAUKA
INTERDYSCYPLINARNA
NAUKI TECHNICZNOORGANIZACYJNE
1) nauki ścisłe i przyrodnicze
tworzące technikę
i technologię,
2) organizacja pracy i
zarządzanie,
3) ekonomika pracy,
4) nauka o jakości.
NURTY ERGONOMII,
ERGONOMIA WARUNKÓW
PRACY
Ergonomia warunków pracy
bada wpływ na człowieka
warunków
pracy oraz ich odpowiednie
kształtowanie.
Czynniki środowiska pracy to:
drgania, hałas, mikroklimat
(temperatura, wilgotność,
promieniowanie cieplne, ruch
powietrza), emisja energii
szkodliwej (w postaci
promieniowania
elektromagnetycznego,
przenikliwego), oświetlenie,
zanieczyszczenie powietrza,
substancje o charakterze
agresywnym, chorobotwórczym
itd.,
z którymi kontaktuje się
człowiek
Czynniki technicznoorganizacyjne to:
pozycja ciała przy pracy, rytm i
tempo pracy, przerwy
w pracy, metody pracy.
FIZJOLOGIA PRACY
Fizjologia pracy zajmuje się
badaniem wpływu pracy
wykonywanej przez człowieka
na:
a) jego ustrój jako całość,
b) funkcjonowanie
poszczególnych jego organów i
układów
c) bioenergetykę.
W organizmie ludzkim zachodzi
ciągły proces przemiany materii.
Podstawowa przemiana
materii jest to najmniejsza ilość
energii
zużywana przez człowieka w
stanie spoczynku.
U osób dorosłych norma w
zakresie podstawowej
przemiany
materii wynosi w granicach
1400 – 1700 kcal/dobę i jest
wyższa u
mężczyzn niż u kobiet.
Stopień ciężkości Wydatek
energetyczny
[kcal/dobę]
Lekka 2300 – 2800
Umiarkowana 2801 – 3300
Średnia 3301 – 3800
Ciężka 3801 – 4300
Bardzo ciężka 4301 – 4800
Monotypowość
(powtarzalność) pracy O pracy
monotypowej mówimy wtedy,
gdy czynności powtarzają się w
odstępach krótszych niż 5 minut.
Przy częstotliwości powtarzania
czynności większej niż 40 x 1
min. mięśnie nie mają
możliwości odnowy swojej
zdolności do skurczu.
STRATY ENERGETYCZNE
PRACY STATYCZNEJ
• straty związane z
koniecznością zachowania
określonej
pozycji ciała przy pracy;
człowiek stojąc i nie wykonując
żadnej pracy zużywa o 11 - 12 %
więcej kalorii niż siedząc,
• straty wywołane koniecznością
przeciwdziałania ciężarowi
przedmiotów utrzymywanych
siłą mięśni (podtrzymywanie,
przenoszenie narzędzi),
• wysiłek mięśniowy związany z
zachowaniem równowagi i
przeciwdziałaniem przesuwania
się środka ciężkości poza
podstawę stóp,
• energia związana z
przesuwaniem środka ciężkości
ciała przy
pochylaniu się podczas pracy,
przy podnoszeniu ciężarów
z ziemi itp.
URZĄDZENIA
SYGNALIZACYJNE
Ogólne zasady
Dostrzeganie sygnałów zależne
jest głównie od ich mocy
oddziaływania.
Należy stosować bodźce
wyraźnie przekazujące wartości
progowe.
Ważne są nie tylko wartości
bodźców, lecz także ich kontrast
z
tłem.
Rozróżnianie sygnałów - oprócz
czynników warunkujących
dostrzeganie sygnałów
(wzrokowych, słuchowych)
istnieje cały
szereg czynników
warunkujących ich rozróżnianie
(identyfikację
BARWY WYWOŁUJĄ REAKCJE
EMOCJONALNE
1) ożywienie i podniecenie –
kolor czerwony,
2) poczucie bezpieczeństwa i
wygody – kolor niebieski,
3) niepokój - kolor
pomarańczowy,
4) przygnębienie i zniechęcenie
– kolor brązowy,
5) wesołość - kolor żółty.
PasmoDługość [nm]
ultrafiolet1000
stała słoneczna1367100,0
ROLA BARWY
Barwy zostały wykorzystane do
rozróżniania funkcji wielu
elementów stanowiska pracy
przez przyciąganie uwagi i
zwrócenie jej na ich rolę i
zagrożenie.
a) niebezpieczeństwo
sygnalizowane jest barwą
czerwoną,
b) zwrócenie uwagi na
możliwość upadku lub urazu –
barwą żółtą,
c) przejście lub transport –
barwami czarną i białą,
d) części wystające – barwami
czarną i pomarańczową.
PODSTAWOWE FUNKCJE I
RODZAJE
OŚWIETLENIA
Aby praca wzrokowa była
optymalna, stanowisko
pracy oraz pomieszczenie, w
którym się ono
znajduje, muszą być tak
oświetlone, aby
występowała wygoda widzenia,
a więc:
a) zdolność rozróżniania
szczegółów jest pełna,
b) spostrzeganie jest sprawne,
pozbawione
ryzyka dla człowieka,
c) spostrzeganie nie prowadzi do
odczucia
pewnej przykrości, niewygody,
nadmiernego
zmęczenia, a przeciwnie jest
połączone z
pewną przyjemnością.
RODZAJE OŚWIETLENIA
1) oświetlenie ogólne równomierne oświetlenie
Pewnego obszaru bez
uwzględnienia szczególnych
Wymagań dotyczących
oświetlenia niektórych jego
części,
2) oświetlenie miejscowe dodatkowe oświetlenie
przedmiotu pracy wzrokowej, z
uwzględnieniem
szczególnych potrzeb
oświetleniowych, w celu
zwiększenia natężenia
oświetlenia, uwidocznienia
szczegółów itp., załączane
niezależnie od
oświetlenia,
3) oświetlenie złożone oświetlenie składające się
z oświetlenia ogólnego i
oświetlenia miejscowego.
NATĘŻENIE OŚWIETLENIA
Natężenie oświetlenia (E) jest to
gęstość
powierzchniowa strumienia
świetlnego padającego
na daną płaszczyznę, czyli jest to
stosunek
strumienia świetlnego
padającego na płaszczyznę
do pola powierzchni
E = /S.
Jednostką natężenia oświetlenia
jest luks (lx),
lx = lm/m2.
POZIOM NATĘŻENIA
OŚWIETLENIA
Poziom natężenia oświetlenia
jest związany z
potrzebą wykonywania
określonej pracy wzrokowej i
zależy od:
a) stopnia trudności pracy
wzrokowej,
b) wielkości pozornej szczegółu
pracy wzrokowej.
O stopniu trudności pracy
wzrokowej decyduje:
1) współczynnik odbicia
przedmiotu pracy,
2) wielkość kontrastu
jaskrawości szczegółu
przedmiotu
z jego tłem.
Dla małego współczynnik
odbicia (tzn. bliższy zeru) i
kontrastu szczegółu z tłem duży stopień trudności
pracy wzrokowej.
POZIOM NATĘŻENIA
OŚWIETLENIA (c.d.)
Natężenie oświetlenia na
poziomej płaszczyźnie
roboczej, które można
zaakceptować w
pomieszczeniach, w których
ludzie przebywają przez
długi czas, niezależnie od tego,
jakie jest
wykonywane zadanie wzrokowe,
powinno wynosić
200 lx.
Dla stopnia trudności pracy
wzrokowej większej od
przeciętnego i dla pracowników
powyżej 40 lat, należy
przyjmować poziom natężenia
oświetlenia o stopień
wyższy niż poziom minimalny
dopuszczalny.
Poziomy natężenia: 10; 20; 50;
75; 100; 150; 200;
300;500; 750; 1 000; 2 000; 3
000 i 5 000 lx.
SŁABE OŚWIETLENIE
STANOWISKA PRACY
1) wymaga wzmożonego
wysiłku,
2) stwarza poczucie
jednostajności,
3) wywołuje stan melancholii,
przygnębienia, apatii,
4) jest bardzo częstą przyczyną
wypadków w miejscu
pracy,
5) może być powodem wzrostu
ciężkości pracy, gdyż
pracownicy są zmuszeni do
powtarzania czynności
w celu usunięcia błędów
popełnionych z powodu
HAŁAS - UCHO
Ucho ludzkie rejestruje fale
periodyczne tylko w zakresie
częstotliwości od 20 do 20 000
Hz.
Zakres ten, nazywany zakresem
słyszalności, nie jest ściśle
jednakowy u wszystkich ludzi.
Górna granica zakresu
słyszalności, zwłaszcza u ludzi
starszych, bywa często obniżona
o kilka tysięcy herców.
Minimalne natężenie fali
dźwiękowej, którą jest w
stanie
zarejestrować ucho ludzkie,
nosi nazwę progu słyszalności
(0dB).
Maksymalne natężenie, powyżej
którego fala dźwiękowa nie
wywołuje już wrażenia
słuchowego, lecz staje się
przyczyną
bólu ucha, nosi nazwę granicy
bólu (140dB).
METODY OKREŚLANIA
PARAMETRÓW HAŁASU
• Do najdokładniejszych należą
metody określania mocy
akustycznej maszyn w
komorach i pomieszczeniach
pogłosowych i bezechowych.
• Istnieją metody określania tych
parametrów w
swobodnym polu akustycznym
nad powierzchnią
odbijającą dźwięk, metody
orientacyjne i specjalne.
Używa się w tym celu bardzo
czułych mikrofonów i
magnetofonów rejestrujących
emitowany dźwięk,
który poddawany jest potem
analizie komputerowej.
HAŁAS INFRADŹWIĘKOWY
o bardzo niskiej częstotliwości,
poniżej 20 Hz emitowany jest
przez maszyny i urządzenia
przepływowe, takie jak
sprężarki,
silniki wysokoprężne, młoty,
wentylatory przemysłowe,
dmuchawy wielkopiecowe.
Źródłem infradźwięków mogą
być masy wody w zaporach i
kanałach wodnych, transport
lądowy, wodny i lotnictwo.
Fale infradźwiękowe osiągają
bardzo duże długości (najkrótsza
fala ma długość 17m) mogą się
rozchodzić na duże odległości od
źródła (nawet setki km) i
stwarzać w ten sposób
zagrożenie na
znacznym obszarze.
Hałas ten u źródła może
osiągać poziom dochodzący
do 135 dB.
Od wartości poziomów 130 dB
może występować
dodatkowo zjawisko rezonansu
narządów
wewnętrznych, które może
doprowadzić do zaburzeń
w funkcjonowaniu komórek,
tkanek i narządów.
Dla poziomów powyżej 160 dB
następuje mechaniczne
zniszczenie struktur organizmu.
HAŁAS ULTRADŹWIĘKOWY
Hałas ultradźwiękowy o
wysokiej częstotliwości, powyżej
20 000 Hz (20 kHz) emitowany
jest przez między innymi:
lutownice ultradźwiękowe,
wanny lutownicze, zgrzewarki,
płuczki, narzędzia
pneumatyczne, sprężarki,
palniki,
niektóre maszyny włókiennicze.
Ultradźwięki są wykorzystywane
w procesach
technologicznych, a także w
diagnostyce medycznej, w
przemyśle spożywczym, w
defektoskopii itp.
Ultradźwięki mogą być bardzo
niebezpieczne przy
nieodpowiednim stosowaniu i
nieprzestrzeganiu
podstawowych zasad obsługi
urządzeń ultradźwiękowych.
POZIOMY HAŁASU
Hałasy słyszalne można
podzielić w zależności od ich
poziomu na
pięć następujących grup:
1) poniżej 35 dB – nieszkodliwe
dla zdrowia, mogą być
denerwujące lub przeszkadzać w
pracy wymagającej skupienia,
2) 35 – 70 dB – wpływają na
zmęczenie układu nerwowego
człowieka, poważnie utrudniają
zrozumiałość mowy, zasypianie
3) 70 – 85 dB – wpływają na
znaczne zmniejszenie
wydajności
pracy, mogą być szkodliwe dla
zdrowia i powodować
uszkodzenie
słuchu,
4) 85 – 130 dB – powodują
liczne schorzenia organizmu
ludzkiego,
uniemożliwiają zrozumiałość
mowy nawet z odległości 0,5 m,
5) powyżej 130 dB – powodują
trwałe uszkodzenie słuchu,
wywołują pobudzenie do drgań
organów wewnętrznych
DZIAŁANIE HAŁASU
a) bezpośrednie na ucho
środkowe
b) wewnętrzne,
c) pośrednie na układ nerwowy i
psychikę oraz na zasadzie
odruchu – na inne narządy.
Stosunkowo rzadko spotyka się
hałas o bardzo wysokich
poziomach (sto kilkadziesiąt dB).
Docierając do ucha, ma
on tak duże ciśnienie, iż w
sposób mechaniczny niszczy
narząd słuchu (uszkadza
bębenek). Efektem tego jest
natychmiastowa i trwała
głuchota.
Długotrwałe działanie hałasu o
poziomie powyżej 85 dB
powoduje narastanie zjawiska
uszkodzenia słuchu, aż w
ekstremalnych sytuacjach, do
głuchoty włącznie.
ODDZIAŁYWANIE NA
ORGANIZM
Przy wartościach powyżej 65 dB
ma miejsce wyraźne
nasilenie stanów irytacji i napięć
emocjonalnych,
spowolnienie reakcji
psychomotorycznych,
obniżenie
zdolności koordynacji,
zakłócenie koncentracji
uwagi.
Hałas przyczynia się do wielu
niespecyficznych zaburzeń
ogólnoustrojowych.
Pobudzenia ośrodka
podwzgórzowo – przysadkowo nadnerczego, sterującego
funkcjami wegetatywnymi i
hormonalnymi, może
wywoływać odruchowe reakcje
w
wielu narządach, zmieniając ich
stan funkcjonalny.
Stwierdzono zaburzenia w
przemianie węglowodanów,
tłuszczów i białek, zmiany
napięcia mięśni szkieletowych,
wrażliwości receptorów itp.
Znaczne i rozległe zakłócenia
rejestruje się zwłaszcza w
układzie sercowo-naczyniowym
(skurcz obwodowy naczyń
krwionośnych, zmiany ciśnienia
krwi i częstości akcji serca).
Stwierdzono częstsze objawy
zakłóceń ze strony:
- układu pokarmowego
- układu ruchu (bóle mięśni i
stawów)
- układu dokrewnego (choroby
przemiany materii)
- układu nerwowego (zakłócenia
równowag emocjonalnej,
stan napięcia i niepokoju,
trudności z zasypianiem,
niespokojny sen, uczucie
niewyspania, nerwice, ciągłe
zmęczenie).
Zatrudnieni w warunkach
zagrożonych hałasem
2000r-241tys 84/1000 w
przemyśle, 46/1000 ogółem
2001r-236tys 85/1000 w
przemyśle, 47/1000 ogółem
2002r-218tys 84/1000 w
przem. 46/1000 ogólem
2003r-213tys 82/1000 w
przem.45/1000 ogółem
W 2003 zagrożeni byli
najbardziej GÓRNICY 29,4 tys
DRGANIA
Drganiami nazywa się zmiany
wielkości fizycznej występujące
w funkcji czasu i polegające na
tym, że jej wartości są na
przemian rosnące i malejące
względem pewnego
poziomu odniesienia. Wibracje
(drgania mechaniczne),
niskoczęstotliwościowe drgania
akustyczne
rozprzestrzeniające się w
ośrodkach stałych.
OBCIĄŻENIA DRGANIAMI
W analizie obciążenia drganiami
znaczenie ma nie tylko
przebieg drgań w czasie, ale i
kierunek drgań.
Drgania mogą oddziaływać:
a) pionowo,
b) poziomo,
c) drgania skrętne,
d) forma złożona.
CZĘSTOTLIWOŚĆ
REZONANSOWA
Występuje w przypadku
pionowego działania drgania.
a) 3Hz trzewia i powłoka jamy
brzusznej
b) 4-6 Hz rezonans głowy
stojącego człowieka
c) 4-8 Hz górna część ciała,
miednica
d) 10-12 Hz bark, kark i drugi
rezonans miednicy
e) 20 Hz głowa
f) 40- 100 Hz gałka oczna
Drgania poziome działające w
strefie ręki, ramienia i łokcia rezonans między 12-20Hz.
Ciało człowieka dostosowuje się
do obciążenia drganiami
przez naprężenie mięśni.
WPŁYW PÓL PŁYW
ELEKTROMAGNETYCZNYCH
Wpływ EM na organizmy - nie są
to reakcje specyficzne, czyli
mogą być wywoływane lub
wzmacniane przez szereg
innych
czynników.
Skutki biologiczne zależą:
a) od ilości pochłoniętej energii,
b) miejsca jej pochłonięcia,
c) częstotliwości pola
elektromagnetycznego.
Wpływ EMna tkanki określa
się:
1) głębokość wnikania pola przy
różnych częstotliwościach
2) współczynnik absorpcji
właściwej, czyli stosunek
pochłoniętej energii do masy
ciała, która ją pochłonęła.
EFEKTY ODDZIAŁYWAŃ
• Zasadniczymi objawami
wpływu EM są: bóle i zawroty
głowy, zaburzenia pamięci,
dolegliwości sercowe i ogólne
zmęczenie. Przypuszcza się, że
pola elektromagnetyczne
mogą indukować niektóre
rodzaje nowotworów.
• Zmienne pola magnetyczne
mogą wywoływać w tkankach
tzw. prądy wirowe. Są one
odpowiedzialne za efekty
rezonansowe w tkankach i
narządach.
• Pole magnetyczne może działać
zarówno na poruszające
się ładunki jak i na błony
komórkowe i sieci neuronalne
ŹRODŁA FAL EM
Fale elektromagnetyczne
wytwarzają wszystkie
urządzenia
wykorzystujące energię
elektryczną, jak i przewody
elektryczne.
Najczęściej źródłami fal
elektromagnetycznych o niskiej
częstotliwości są:
urządzenia przemysłowe,
energetyczne stacje rozdzielcze,
transformatory, energetyczne
linie przemysłowe, domowe
urządzenia elektryczne, a także
okablowanie domów, w którym
płynie prąd o częstotliwości 50
Hz.
Fale elektromagnetyczne o
wysokich częstotliwościach
emitowane są przez urządzenia
telekomunikacyjne, głównie
radiolinie.
Źródłem fal są także urządzenia
komunikacji osobistej, takie
jak telefony bezprzewodowe i
komórkowe.
ZMIENNE POLE
ELEKTROMAGNETYCZNE
Wpływ zmiennego pola
elektromagnetycznego
(PEM) na zdrowie człowieka do
tej pory nie jest
jednoznacznie określony.
Teorie, które do tej pory
naukowcy przedstawili, to
domysły i stwierdzenia, które
różnią się od siebie i
to znacznie.
Oddziaływanie na organizm
Pochłonięta energia
promieniowania
elektromagnetycznego
może m.in. prowadzić do zmian
struktury wewnętrznej
cząsteczek w komórkach. W
tkankach dochodzi wówczas do
różnych zmian fizycznych i
chemicznych, np. zmienia się pH,
aktywność enzymów, przemiana
materii. Następstwem tych
zmian mogą być różne stany
chorobowe.
Obecnie przyjmuje się, iż
długotrwałe przebywanie w polu
magnetycznym o natężeniu
przekraczającym 310 mG, a więc
znacznie niższym niż
występujące w okolicach
energetycznych
linii przesyłowych i w pobliżu
niektórych domowych urządzeń,
może być czynnikiem
zwiększającym
prawdopodobieństwo
zachorowania na niektóre typy
nowotworów.
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)