Bazyli Wielki (ok. 330 - 379) Bibliografia:
A. Żurek, Święty Bazyli Wielki, Kraków 2009.
V. Desprez, Początki monastycyzmu, t. II, Kraków 1999.
H. von Compenhausen, Ojcowie Kościoła, Warszawa, 1998, s. 71-82.
B. Altaner, A. Stuiber, Patrologia, Warszawa 1990, s. 395-404.
Bazyli urodził się około 330 r. w Cezarei Kapadockiej, w zamożnej zhellenizowanej rodzinie chrześcijańskiej. Już jego dziadkowie byli chrześcijanami i musieli nie raz uciekać w czasie ostatniego prześladowania za Maksymina. Rodzina odznaczała się żarliwością religijną; wyróżnili się w niej zwłaszcza babka Makaryna Starsza - uczennica św. Grzegorza Cudotwórcy (w czasie prześladowań musiała kilka lat ukrywać się w górach), matka Emmelia, bracia Grzegorz i Piotr - późniejszy biskup Sebasty, Naukracjusz - porzucił karierę retora, by założyć przytułek dla mężczyzn, zarabiając na jego utrzymanie pracą własnych rąk (utonął w czasie połowu ryb, mając dwadzieścia kilka lat) oraz siostra Makaryna Młodsza, słynąca z ascetycznego trybu życia, pustelnica, wzór kobiety chrześcijańskiej.
Bazyli, zgodnie z wolą ojca - Bazylego, brata biskupa, poważnego retora i właściciela ogromnych posiadłości rozsianych w trzech prowincjach, miał osiągnąć pełnię wykształcenia klasycznego i filozoficznego. Edukacja, zgodnie z obowiązującym w Cesarstwie systemem szkolnictwa, obejmowała trzy stopnie. Pierwszy, czyli elementarny, zwłaszcza w rodzinach zamożnych był realizowany w domu rodzinnym, zazwyczaj pod opieką gramatyka. U Bazylego rolę tę pełnił prawdopodobnie jego własny ojciec. Drugi etap, w wieku 15 lat rozpoczął Bazyli naukę w rodzinnej Cezarei. Trzeci etap edukacji zakładał specjalistyczne studia w znanych ośrodkach akademickich. Bazyli swoje studia kontynuował w Konstantynopolu. Decydujące semestry studiów odbywał w Atenach (od 351 r.), gdzie też zawarł dozgonną przyjaźń z Grzegorzem z Nazjanzu. Studia dały mu wszechstronne wykształcenie. Platon, Homer, a także historycy: Herodot, Tukidydes, Ksenofont oraz retorzy wywarli wielki wpływ na jego sposób wyrażania się i styl. Należał do uczniów słynnego retora Libaniosa, z którym w późniejszych latach prowadził korespondencję. Bazyli nie ignorował niebezpieczeństw moralnych płynących z literatury klasycznej, ale znał wartość i korzyści płynące z wykształcenia. W tym samym czasie i u tych samych nauczycieli kształcił się w Atenach młody Julian, późniejszy cesarz, który otrzyma od potomnych przydomek Apostata.
Bazyli wahał się w kwestii wyboru drogi życiowej pomiędzy zawodem retora, a całkowitym poświęceniem życia Bogu. Po zakończeniu nauki udał się z powrotem do ojczyzny i przez krótki czas wykłada retorykę. W Kapadocji trwa na niespotykaną skalę ruch ascetyczny. Bazyli daje się porwać jego prądowi, co przejawia się w przyjęciu przez niego chrztu i odwiedzinach najsłynniejszych ówczesnych pustelni i ascetów Syrii, Mezopotamii, Palestyny i Egiptu. Podróżuje do ówczesnych metropolii: Aleksandrii, Antiochii, Nazjanzu, Cezarei Palestyńskiej. Doświadczenia te zaowocują później w stworzonej przez niego regule mniszej. Bazyli staje się ascetą duszą i ciałem - surowa asceza jest jego żywiołem, w którym on duchowo pracuje, żyje i działa. Udaje się do dóbr rodzinnych w Annisy, nad rzeką Iris, gdzie jego matka i siostra pędziły już od dłuższego czasu pobożny żywot z dala od świata. Gromadzi podobnych sobie towarzyszy, poddających się jego kierownictwu i zakłada pierwsze klasztory, dla których ustanawia reguły duchowe i opracowuje zalecenia. Panuje tam
(…)
… publicznie i pokutować przez całe swe życie, a jedynie w przypadku gdy odchodzi z tego świata, przez wzgląd na wiarę w miłosierdzie Boże, można go uznać za zasługującego na dostąpienie sakramentów.
Jeśli natomiast ktokolwiek z tych, którzy popadli w wyżej wymienione grzechy, gorliwie odprawia pokutę, a ten, komu z Bożego miłosierdzia powierzono władzę odpuszczania grzechów lub nakładania pokuty, jeśliby…
… i Aleksandrii, powstało nowe centrum kościelne, w którym realizowano własną linię kościelno-polityczną.
Dzieła:
Dogmatyczne
Przeciw Eunomiuszowi (3 księgi) - przeciwstawia się anomejczykom O Duchu Świętym
Filokalia
Ascetyczne
Reguły moralne
Dwie reguły monastyczne
Pedagogiczne
Mowa do młodzieńców Na cześć męczenników
Listy - zachowanych jest 365 listów świadczących o wielostronnej działalności i znakomitym wykształceniu ich autora.
Nauka:
Trójca Święta - Bazyli jako pierwszy wprowadził na określenie Trójcy Świętej formułę mia usia, treis hypostaseis - jedna istota (substancja, natura), trzy hipostazy (szczególny sposób bycia każdej Osoby Boskiej - łac. persona)
Duch Święty. Bazyli pośrednio naucza, że Duch Święty jest Bogiem współistotnym Ojcu.
Pokuta kościelna.
Poświadcza istnienie publicznej pokuty…
… nimi do spięć. Dotyczą one prawdopodobnie niesłychanej gorliwości prezbitera, który nie patrząc na polityczną poprawność w stosunku do nieprzychylnego chrześcijaństwu cesarza Juliana, z całą mocą naucza i broni ortodoksji. Raz nawet by uniknąć skandalu powraca do swej pustelni w Annisach. Ale jest z obu stron dobra wola pojednania. Jako koadiutor zarządza diecezją. Stają przed nim nie tylko problemy natury…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)