W niniejszej notatce poruszone zostały następujące zagadnienia: charakterystyka badań ankietowych, typy ankiet stosowanych w badaniach społecznych, ankieta środowiskowa, ankieta prasowa, ankieta pocztowa. Oprócz tego w treści dokumentu można spotkać takie pojęcia jak: zasady opracowania ankiety, struktura ankiety, forma i treść ankiety, wygląd zewnętrzny ankiety oraz uwagi na temat przydatności badań ankietowych.
Badania ankietowe
CHARAKTERYSTYKA BADAŃ ANKIETOWYCH Badania ankietowe stosuje się najczęściej w celu możliwie szybkiego przebadania bardzo licznych zbiorowości. Polegają one na swoistym typie wywiadu — mianowicie na wywiadzie pisemnym, w którym istotną rolę odgrywa właśnie ankieta Jest to wywiad bardziej oszczędny ze względu na czas i środki, niż wywiad ustny, omówiony w poprzednim rozdziale. Przeprowadzający badania tego typu zamiast organizowania spotkań i odbywania czasochłonnych rozmów z każdym z respondentów z osobna, może znacznie szybciej przebadać nawet liczną zbiorowość, rozprowadzając albo rozsyłając odpowiednią ilość ankiet, jakie są następnie wypełniane bez jego udziału. Bowiem ankietę — w przeciwieństwie do kwestionariusza, jaki stosuje się w skategoryzowanym wywiadzie ustnym — wypełnia respondent, a nie badający.
Rola badającego przy zbieraniu danych tą metodą ogranicza się więc do opracowania odpowiedniej ankiety; wyboru osób, które zamierza się poddać badaniom; rozprowadzania ankiet, wskazania sposobu ich zwrotu oraz zebrania zwróconych ankiet. Oczywiście analiza zebranych ankiet jest sprawą dalszą i nie zawsze jest dziełem tych osób, które rozprowadzają i zbierają ,ankiety, czyli tzw. ankieterów.
Zasadnicza rola w tych badaniach przypada zatem niewątpliwie ankiecie, ponieważ jej jakość rzutuje w sposób istotny na jakość danych, uzyskiwanych przy jej pomocy1. Bezosobowy charakter ankiety, standardowe pytania, jakie są w niej zawarte, ich kolejność nie tylko ułatwiają opracowanie danych, ale oddziaływają także w określony sposób na respondenta, skłaniając go do refleksji nad problemami, podjętymi w badaniach.
Zauważmy też, że zapewniona w ankiecie anonimowość wypowiedzi sprzyja o wiele bardziej szczerym wynurzeniom respondentów niż nawet wywiady przeprowadzone w cztery oczy, ponieważ w tego rodzaju wywiadach występuje także pewne skrępowanie zwłaszcza przy pytaniach drażliwych, dotyczących spraw intymnych itp.
Pomimo pewnych, niewątpliwych zalet badań ankietowych, mają one również swoje słabe strony, w porównaniu z wywiadem ustnym2. Zwróćmy uwagę przynajmniej na niektóre z nich:
a. W bezpośrednich rozmowach można uwzględnić indywidualne różnie respondentów, natomiast w badaniach ankietowych jest to niemożliwe. Trudno byłoby dostosować ankietę do każdego z bliżej nieznanych nam respondentów.
b. W każdej zbiorowości istnieje poważny odsetek ludzi, którzy z różnych przyczyn nie są w stanie wypełnić należycie ankiety. Odsetek ten będzie t; wyższy, im bardziej złożoną jest dana ankieta. Przyczyn tego zjawiska j oczywiście wiele. Nie można m.in. zapominać także o tym, że wiele ludzi, i nawet wykształconych, ma pewne trudności w pisemnym formułowaniu swych myśli i na skutek tego przejawiają po prostu niechęć do wypełniania wszystkich ankiet. Rozmawiać można natomiast w zasadzie z każdym przystosowując się do jego poziomu. I każdy może w bezpośredniej rozmowie wypowiedzieć mniej czy bardziej precyzyjnie swoje myśli oraz wyrazić swoje uczuć w stosunku do poruszanych problemów.
(…)
…, aby odpowiedzi respondenta trafiały po prostu w możliwości przewidywane przez pytającego. Mogą one mieć różny kształt, np.: „W którym roku urodził się Pan (i)? „Czy jest Pan (i) zadowolony (a) z wyboru kierunku studiów? Tak, Nie. Nie mam zdania";
„Jak to się stało, że wybrał Pan (i) obecny kierunek studiów? Z pośród przyczyn, jakie są tu zapisane może Pan (i) wybrać więcej niż jedną:
a) sam (a) dokonałem (am…
…?....................................................".
Niewątpliwie pytania omawianego typu są trudniejsze dla respondenta, gdyż wymagają z jego strony znacznie większego wysiłku intelektualnego na sformułowanie odpowiedzi, niż pytania zamknięte. Nastręczaj ą one też więcej trudności badającemu przy opracowaniu zebranych ankiet, ponieważ odpowiedzi tego rodzaju wymagają wcześniejszej kategoryzacji.
Szczególnym typem pytań stosowanych w ankietach są tzw. pytania filtrujące, stawiane wtedy, gdy chcemy spośród respondentów dokonać eliminacji tych osób, które nie mają nic do powiedzenia na dany temat.
7. Jeżeli w ankiecie stawiamy pytania zamknięte albo półotwarte, to w tych wszystkich przypadkach, w których zawieraj ą one propozycje alternatywnych odpowiedzi, należy posługiwać się na tyle klarownymi i ostrymi alternatywami, ażeby pozwalały one na możliwie…
… też mogą jednoznacznie wskazywać na osobę respondenta ze względu na zawarte w nich pytania, np. pytania o zawód ojca, miejsce urodzenia, miejsce pracy itp.
Anonimowymi nazywamy z kolei ankiety, które nie tylko nie są podpisywane, ale ponadto nie zawierają żadnych takich pytań, jakie by mogły ujawnić osobę respondenta, gdyby na te pytania odpowiedział. Pomijanie tego drugiego warunku, jaki musi być spełniony…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)