Artyzm i choroba. Figura artysty w ujęciu współczesnym [w:] M. Dąbrowski, Dekadentyzm współczesny
Artysta:
- w ujęciu przedromantycznym : twórczość traktowana jako obowiązek człowieka społecznego; poeta zależny od mecenasa, nie mógł sobie pozwolić na niezależność
- w ujęciu postromantycznym : artysta uwalnia się od dworu, mecenasem staje się mu odbiorca masowy, tłum; mecenas - wydawca (ale on dopuszczał dyskusje, zmiany itd.)
- twórca staje się obiektem uwielbienia - to daje niezależność, umożliwia gwiazdorstwo (wspólny mianownik: indywidualność); romantyzm otwiera pole do popisu przed geniuszami
- A. Schopenhauer: po upadku religii sztuka stała się sposobem poznawania rzeczywistości
- gust artystyczny zaczyna dyktować odbiorca masowy
- artysta romantyczny - medium, które odbiera impulsy świata, kumuluje ból istnienia; pojawienie się pojęć: wielka choroba (dowartościowanie szaleństwa, stanów halucynacyjnych, narodzenie się psychologii literackiej),; spleen (duchowe cierpienia poety, artysty, bohatera, którego uwierał świat, odnosił się do niego niechętnie i z dystansem)
- wielka choroba - motyw spopularyzowany przez surrealizm, Andre Breton, Manifest surrealizmu 1924: twórczość ludzi chorych psychicznie i dzieci jest najbardziej autentyczna, bo nie jest krępowana przez freudowskie super-ego
- spleen - renesans tej postawy objawił się u schyłku XIX wieku poprzez dekadentyzm, schyłkowość, cierpienie, chorobę duszy, melancholię itd.
- XIX wiek - coraz częstsze przeświadczenie, że jednostka genialna jest chora; sztuka stawała się czymś wielkim, świętym, wzniosłym, stawała się religią, a poeta był jej kapłanem, męczennikiem lub ofiarą
- modernizm - spotęgowanie melancholijnego stanu rzeczy; niezgoda na zastaną rzeczywistość często dokumentowana samobójstwem artysty
- dekadentyzm: choroba jako metoda poznania ; choroba zbliża do istoty bytu, choroba zbliża artystę do sensu świata; cierpienie wyszlachetnia wrażliwość nerwów, wzmaga doznania, odwraca myśl od świata zewnętrznego i kieruje ją na świat wewnętrzny, ku metafizyce
- często cierpienia duszy objawiają się spektakularnie w chorobie ciała
- każde pragnienie rodzi ból, bo zazwyczaj kończy się rozczarowaniem
- choroba: choroba ciała (gruźlica, rak); choroba duszy (melancholia, nerwice, obniżenie chęci do życia, zły nastrój)
- problem choroby - jeden z naczelnych dla Tomasza Manna (np. aspekt wzajemnego uzależnienia między twórczością a chorobą - „Śmierć w Wenecji”)
- w kulturze dekadentyzmu artysta jest chory, skłócony ze światem filistrów, zamyka się w sztuce jak w wieży z kości słoniowej, nie stawiając sztuce zbyt natarczywych, kłopotliwych pytań
(…)
…, fałszerz sztuki - fałszerstwo zarzucał Broch Wergiliuszowi (piękno które jest tylko igraszką, piękno puste, nie może stanowić o wartości sztuki)
- jego zdaniem najważniejszym zobowiązaniem artystycznym jest poznawanie spraw ostatecznych (śmierć), a nie estetyzacja życia
Sztuka dekadencka
- zakładała niezależność artysty od jakichkolwiek obowiązków zewnętrznych
- zakłada istnienie sztuki dla sztuki…
… na tle młodego, polskiego chłopca, imieniem Tadzio
- cierpienie bohatera: miłosne i estetyczne
- piękno - jedyna forma ducha ujmowana zmysłowo, piękno jest godne miłości; piękno jest też źródłem cierpienia - adoracja chłopca prowadzi artystę do choroby i śmierci (umiera na cholerę, bo nie ucieka z miasta, w którym szaleje zaraza, tylko dlatego, aby móc podziwiać Tadzia
- zdaniem Manna prawdziwa sztuka…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)