Archetypy i sprzężenia zwrotne
Sprzężenie zwrotne - zamknięta pętla przyczyn i skutków, w której stan obecny jest konsekwencją stanu poprzedniego
Sprzężenie zwrotne może być dodatnie lub ujemne, nazwa nie wskazuje które jest pozytywne/ negatywne dla organizacji.
Sprzężenie zwrotne dodatnie
Powyższy schemat przedstawia dwa elementy, to najprostszy model, zwykle sprzężenie posiada więcej elementów zanim dojdzie do zamknięcia. W dodatnim sprzężeniu zwrotnym minusy albo nie występują albo występują w liczbie parzystej przez co „znoszą się”.
Wyjaśnienie: Im więcej czynnika A tym więcej, po jakimś czasie, czynnika B, im więcej B tym więcej po jakimś czasie A.
Cechy dodatniego sprzężenia zwrotnego:
początkowo powolny wzrost
następnie następuje gwałtowny rozwój
na końcu zawsze granica/ bariera wzrostu
Przykład: A - ludzie dorośli, B - dzieci. Im więcej ludzi dorosłych tym, po jakimś czasie, więcej dzieci, im więcej dzieci tym, po jakimś czasie, więcej ludzi dorosłych.
Sprzężenie zwrotne ujemne
* tu również model uproszczony. Minusy w ujemnym sprzężeniu zwrotnym nieparzyste.
U.S.Z. służy do sprawowania kontroli/ sterowania w organizacji. Bez U.S.Z. zarządzanie nie jest możliwe.
Przykład: G - głodny, J - jem, N - nasycony.
Im bardziej głodny tym więcej jem, im więcej jem tym bardziej nasycony. Pomiędzy „jem” a „nasycony” następuje opóźnienie. W tym przykładzie opóźnienie (dwie kreski przecinające drogę od J do N) wynika z faktu, iż informacja o tym, że jestem nasycony dotrze do mózgu kilka minut po tym jak już zjem wystarczająco dużo by się najeść.
Archetypy systemowe:
To typowe kombinacje sprzężeń zwrotnych.
W organizacji dostrzegamy jakąś sytuację i próbujemy ją dopasować do znanych archetypów, jeśli uda się dokonać takiego dopasowania to otrzymujemy odpowiedź co należy zrobić.
Archetyp - granice wzrostu
Gdy osiągnie się granicę wzrostu należy próbować usunąć zewnętrzny warunek, barierę ujemnego sprzężenia zwrotnego, a nie naciskać na dodatnie sprzężenie zwrotne.
Przykład na kolokwium:
Uproszczony model udzielania przez bank kredytów komercyjnych.
Bank udziela pewnej ilości kredytów. Odsetki od spłacanych kredytów (wraz ze spłaconymi kwotami udzielonych kredytów) powiększają rezerwy banku w wyniku czego bank może udzielić jeszcze większej liczby kredytów. Jednak po jakimś czasie okazuje się, że część pożyczek nie została spłacona. Nie może on udzielić większej ilości kredytów w celu odrobienia strat, ale musi starać się wyeliminować warunek zewnętrzny, którym jest udzielanie kredytów nieuczciwym klientom. W tym celu należy usprawnić system weryfikacji wiarygodności kredytobiorcy lub zwiększyć zabezpieczenia na wypadek niespłacenia kredytu.
(…)
… jeden dźwig wysokościowy (żuraw), a materiały budowlane dostarczane są z jednego magazynu centralnego. Dźwig ten jest przewożony na ten plac budowy, na którym zgodnie z harmonogramem prac jest niezbędny do kontynuowania robót. Również materiały dostępne w magazynie uzupełniane są na podstawie przewidywalnego harmonogramu zapotrzebowania poszczególnych budów. Początkowo, gdy prace odbywają się zgodnie z harmonogramem wszystko funkcjonuje sprawnie, dźwig nie ma przestojów i cały czas „pracuje”. Materiały są pobierane z magazynu zgodnie z przewidywanym zapotrzebowaniem.
Po pewnym czasie na jednym z placów budowy dochodzi do opóźnienia w pracach, o czym kierownik budowy „X” w obawie przed nieprzyjemnościami nie informuje centrali i stara się nadrobić zaległości „na własną rękę”. Dźwig na jego plac budowy przyjeżdża zgodnie z całościowym harmonogramem, ale nie jest wykorzystywany, ponieważ najpierw należy wykonać pewne prace, po których dopiero dźwig może zostać użyty. W wyniku tych opóźnień, dźwig na inną budowę nie zostaje dostarczony zgodnie planem. Kierownik budowy „Y”, na którą dźwig nie dotarł stara się za wszelką cenę kontynuować prace i zamawia z magazynu materiały, których jeszcze w danym cyklu…
… opóźnienia, co skłania kierownika budowy „Z” do zamówienia tych materiałów, które są dostępne choć w danym cyklu nie potrzebne. W ten sposób na kolejnych budowach powstają opóźnienia, kolejne i kolejne, powodując coraz większe koszty z nich wynikające.
Gdyby kierownik budowy „X” poinformował zwierzchników o wystąpieniu opóźnienia można by było uniknąć tej lawiny poprzez zmiany w harmonogramie wykorzystania…
… spektakularny, pasażerowie zaczynają narzekać na obsługę.
1985 - dalsze pogarszanie się jakości obsługi, klienci zaczynają odchodzić, spadek kursu akcji, spadek morale załogi.
1986 - firma na progu bankructwa zostaje przejęta przez Texas Air.
Archetyp - wzrost i niedoinwestowanie
Zasady tworzenia diagramów wpływu
Relacje między zmiennymi muszą oznaczać związek przyczynowo-skutkowy a nie
współwystępowanie…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)