Teoria transakcyjna
Według zasad psychologii transakcyjnej wszelkie części składowe jednostki „dokonujące transakcji z” lub „wchodzące w stosunek z” (np. z sytuacją, problemem, partnerem) można podzielić na trzy szerokie kategorie, powiązane ze sobą:
kategoria rodzica (R), podobną do Freudowskiego Superego („cenzura moralna”, doradztwo, ochrona, postawa karząca);
kategoria dorosłego (D), podobna do Freudowskiej kategorii Ego (logiczne, rozsądne zachowanie, obiektywizm, klarowność, autonomiczna analiza itp.);
kategoria dziecka (Dz), przypominająca Freudowską kategorię Id (posłuszeństwo-nieposłuszeństwo, spryt, spontaniczność, niekontrolowane pragnienie itp.).
„Rodzic”, „Dorosły” i „Dziecko” to tak zwane stany Ego.
R - rodzic
D - dorosły
Dz - dziecko
Podmiot
Tab. 2 Stany Ego według analizy transakcyjnej
To podejście do zachowania jednostki zostało opracowane przez Eric'a Berne'a, który obserwował zmiany zachodzące w jednostce, kiedy to nowy bodziec - słowo, gest czy dźwięk - przyciągało jej uwagę.
Zmiany te obejmują ekspresję twarzy, intonację słowną, strukturę wypowiadanych zdań, ruchy ciała, gesty, tiki, chód, postawę.
Wydawałoby się, że każda jednostka składa się z kilku osób. Berne zauważył, że te „osobowości” wchodzą w różne związki zewnętrzne i że można owe związki przeanalizować. Niektóre z nich przejawiały dalekosiężne cele, to znaczy były wykorzystywane jako środek do manipulacji innymi w psychologicznych grach lub poprzez szantaż (szantaż-uczucie). Berne przekonał się, że ludzie zachowują się w pewien z góry określony sposób, jak gdyby byli na scenie w teatrze, ograniczeni wytycznymi reżysera. Na podstawie swoich obserwacji rozwinął teorię zwaną analizą transakcyjną, która pozwoliła na nowo spojrzeć na zachowanie człowieka.
Analiza transakcyjna to racjonalne podejście do problemu zachowania człowieka, opierające się na założeniu, że wszyscy ludzie mogą się nauczyć pewności siebie, samodzielnego myślenia, podejmowania decyzji i wyrażania uczuć.
Zasady tej teorii można zastosować w takich sferach działalności człowieka jak praca, rodzina, szkoła, stosunki z sąsiadami - słowem, w każdej dziedzinie, w której tylko istnieje więź społeczna.
Według Berne'a analiza transakcyjna stawia sobie za cel ustanowienie otwartej l prawdziwej - na ile to tylko możliwe - komunikacji pomiędzy afektywną komponentą osobowości a racjonalnością i świadomością.
Dla lepszego zrozumienia tego zagadnienia posłużmy się przykładem: „Jeśli spotka się dwoje ludzi, prędzej czy później jeden z nich zacznie coś mówić lub też da znak świadczący o tym, że zauważył obecność drugiego”. To jest tzw. bodziec transakcyjny. Druga osoba zrobi lub powie coś, reagując na ten bodziec, a to nazywamy odpowiedzią transakcyjną.
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)