Fragment notatki:
Dr. Ewa Feder – Sempach
Seminarium licencjackie
Pytania egzaminacyjne
2. ZNACZENIE BIZ DLA GOSPODARKI KRAJU WYWOŻĄCEGO I PRZYJMUJĄCEGO
Bezpośrednie inwestycje zagraniczne to specyficzny rodzaj międzynarodowego transferu kapitału dokonywanego w celu utworzenia w innym kraju
filii i sprawowania nad nią kontroli. Inwestycje te dostarczają środków finansowych, dóbr inwestycyjnych, technologii i know-how przedsiębiorstwu,
w którym inwestor posiada przynajmniej 10% udział własnościowy. BIZ mogą polegać na podejmowaniu od postaw samodzielnej działalności
gospodarczej za granicą (greenfield investment), na przejmowaniu kierownictwa już istniejącego przedsiębiorstwa (fuzje i przejęcia) lub też na
współtworzeniu nowego przedsięwzięcia we współpracy z kapitałem lokalnym (joint ventures). Niekiedy wśród przejęć wyróżnia się inwestycje typu
brownfield, których celem jest przekształcenie nabytego przedsiębiorstwa w zupełnie nową jednostkę poprzez rozbudowę, wymianę urządzeń
i technologii, a często także zasobów ludzkich i asortymentu produkcji.
Znaczenie BIZ dla kraju przyjmującego:
Znaczenie napływu BIZ jest zależne od tego, czy inwestycje dokonywane są w kraju rozwijającym się, czy w kraju rozwiniętym.
W kraju rozwijającym się korzyści płynące z dopływu inwestycji bezpośrednich wiążą się przede wszystkim z niedostatecznym wyposażeniem tej
grupy państw w kapitał. W takiej sytuacji BIZ są ważnym środkiem zwiększającym wartość inwestycji ogółem, a co za tym idzie, poziom aktywności
gospodarczej i zatrudnienia. W krajach takich inwestycje bezpośrednie są także szansą poprawy bilansu płatniczego zarówno w krótkim jak i
długim okresie. W krótkim okresie może nastąpić poprawa bilansu płatniczego w wyniku napływu kapitału i w efekcie poprawy salda obrotów
kapitałowych. Pozytywny wpływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich w długim okresie może wynikać z dwóch zjawisk.:
a) Wzrostu eksportu przez filie zagranicznych korporacji - mogą one eksportować swoją produkcję korzystając z łatwiejszego dostępu do
rynku światowego i wykorzystując kanały dystrybucji przedsiębiorstwa macierzystego.
b) Spadku importu, który może wystąpić wówczas, gdy produkcja podjęta przez filie zastępuje dotychczasowy bądź potencjalny import do
danego kraju.
Kolejną korzyścią dla kraju przyjmującego kapitał jest transfer technologii. Rozwijające się kraje mają możliwość podniesienia poziomu
zaawansowania technicznego swej gospodarki. Inwestorzy dysponujący nowoczesnymi technologiami mogą przyczynić się do znacznej modernizacji
gospodarki kraju importującego kapitał. Korzystna jest sytuacja, gdy filia korporacji zwiększa konkurencję na rynku, zmuszając inne
przedsiębiorstwa do efektywniejszego wykorzystywania zasobów. Jednak oddziaływanie BIZ na wzrost poziomu technologicznego krajów
goszczących wynika ze zdolności adaptowania nowoczesnych rozwiązań technologicznych. W przypadku krajów rozwijających się dopływ
zagranicznych technologii może być zniwelowany, gdy w stosunku do danej gospodarki technologia jest zbyt nowoczesna i w związku z tym nie
może pośrednio oddziaływać na przemysł kraju. Mechanizm upowszechniania się nowoczesnych rozwiązań technologicznych, jak również
organizacyjnych wynika w dużej mierze zarówno z dążenia przedsiębiorstw miejscowych do osiągnięcia zdolności konkurowania z podmiotami
zagranicznymi, jak i z poziomu wymagań stawianych głównie przez filie korporacji transnarodowych wobec dostawców krajowych.
W krajach rozwiniętych korzyści z inwestycji zagranicznych mają nieco inny charakter ze względu na relatywnie bogate zasoby kapitału. Podobnie
jak w krajach rozwijających się inwestycje takie mogą być źródłem transferu technologii. Ze względu jednak na bez porównania wyższy poziom
zaawansowania technicznego, nieróżniący się na ogół od poziomu kraju eksportera kapitału., w transferze tym widzi się przede wszystkim środek
wzbogacający wiedzę, a nie zasadniczo podnoszący jej poziom.
W niektórych krajach rozwiniętych BIZ są traktowane jako źródło zwiększenia podaży środków kapitałowych niezbędnych do rozwoju regionów
mniej zaawansowanych gospodarczo. Na tego rodzaju korzyści liczą nawet kraje bardzo zasobne w kapitał.
Dopływ kapitału w postaci BIZ może prowadzić do normalizacji sytuacji rynkowej. Dzieje się tak wówczas, gdy BIZ mają miejsce w branży
zdominowanej przez jedno lub kilka przedsiębiorstw krajowych i gdy pojawienie się zagranicznego konkurenta przyczynia się do zmniejszenia
stopnia monopolizacji danej dziedziny wytwarzania.
Ważną kwestią związaną z oczekiwaniami co do korzyści wynikających z BIZ, zwłaszcza dla krajów rozwijających się jest osiąganie zmian na rynku
pracy. Jednak BIZ oddziałują zarówno pozytywnie, jak i negatywnie na rynek pracy kraju przyjmującego. Uruchomienie nowego przedsiębiorstwa
niewątpliwie zwiększa zatrudnienie w samej filii, a także u lokalnych dostawców co się przyczynia do ograniczenia bezrobocia w kraju
przyjmującym. Jeśli jednak dochodzi do przejęcia już istniejącej firmy, to inwestor, racjonalizując zatrudnienie, może zrezygnować z części
pracowników. W obawie przed takim rozwojem sytuacji państwo przyjmujące może negocjować z przedsiębiorstwem wielonarodowym warunki
sprzedaży firmy krajowej. Również wyparcie z rynku miejscowego przedsiębiorstwa przez filię może się przyczyniać do wzrostu bezrobocia. W
firmach z udziałem kapitału zagranicznego zazwyczaj są wyższe płace i wyższa wydajność pracy, jednak z drugiej strony inwestorzy zagraniczni
mogą wprowadzać niepożądane praktyki w zakresie zatrudnienia.
Przeciwnicy BIZ wymienią wiele negatywnych skutków napływu kapitału w tej formie zarówno do krajów rozwijających się i rozwiniętych. Są to m.
in. obawy przed politycznymi następstwami zdominowania gospodarki narodowej przez obcych właścicieli, którzy reprezentują w pierwszej
kolejności interes narodowy kraju pochodzenia kapitału.
1
Dr. Ewa Feder – Sempach
Seminarium licencjackie
Pytania egzaminacyjne
W bogatych w surowce krajach rozwijających się dość powszechne są również obawy, że inwestycje bezpośrednie, w zwłaszcza działalność wielkich
koncernów, mogą prowadzić do nadmiernej i sprzecznej z długookresowym interesem tych państw eksploatacji ich zasobów surowcowych. Obawy
takie, nie bezpodstawnie, były formułowane głównie w krajach naftowych w okresie przed zwyżką cen ropy w latach siedemdziesiątych XX w.
Mówiąc o obawach przed nieuwzględnieniem przez inwestorów zagranicznych interesu narodowego kraju ich działalności, należy zauważyć, że
państwo zezwalające na podejmowane w danych kraju BIZ ma bardzo dużą swobodę w kształtowaniu warunków działania obcego kapitału.
Wydając odpowiednie przepisy, może nie dopuszczać inwestorów zagranicznych do działalności gospodarczej uznawanej za istotne dla inwestorów
narodowych, wykluczać możliwość przejęcia przez obcy kapitał większościowego pakietu akcji przedsiębiorstw, wprowadzać różnego rodzaju opłaty
za korzystanie z zasobów naturalnych itp. Jednocześnie, wprowadzając tego rodzaju przepisy, należy pamiętać, że mogą one praktycznie całkowicie
zniechęcić inwestorów zagranicznych do podejmowania przedsięwzięć w danym kraju, zwłaszcza, gdy inne czynniki nie równoważą uciążliwości
wynikających z wprowadzenia tego rodzaju ograniczeń.
Znaczenie BIZ dla gospodarki kraju wywożącego:
Gospodarka kraju wywożącego kapitał w postaci BIZ może osiągać zarówno korzyści, jak i straty z tego tytułu. Skutki odpływu kapitału z gospodarki
danego kraju można rozpatrywać z punktu widzenia bilansu płatniczego, rynku pracy i poziomu rozwoju technologicznego.
W krótkim okresie inwestycje dokonywane za granicą prowadzą przede wszystkim do pogorszenia bilansu płatniczego. Po to, aby założyć
zagraniczną filię własnego przedsiębiorstwa, konieczny jest transfer za granicę środków finansowych niezbędnych m. in. do wykupu części lub
całości już istniejących zakładów, lub kupna gruntu i budowy zakładu od podstaw. Tego rodzaju transfer będzie prowadził do pogorszenia bilansu
płatniczego. W dłuższym okresie tendencja ta może jednak ulec odwróceniu, zwłaszcza gdy filie lub przedsiębiorstwa powstałe dzięki inwestycjom
zagranicznym zaczną przynosić zysk. Jeżeli część tego zysku będzie następnie transferowana do kraju pochodzenia kapitału, wpłynie to na poprawę
jego bilansu płatniczego.
Równie trudny do jednoznacznego określenia jest wpływ inwestycji zagranicznych na wielkość zatrudnienia w kraju pochodzenia kapitału. Na krótką
metę wpływ ten zależy od tego, czy ten kapitał wywożony za granicę byłby w przypadku braku tego wywozu zastosowany w kraju. Jeżeli byłoby to
realne, to wówczas wywóz równałby się utracie potencjalnych miejsc pracy. Jeżeli jednak (np. ze względu na nadwyżkę kapitału na rynku krajowym)
jest to mało prawdopodobne, to oczywiście nie występuje takie niebezpieczeństwo.
Inwestycje bezpośrednie wpływają na wielkość zatrudnienia w kraju wywożącym kapitał także w pośredni sposób, czyli przez wpływ na wielkość
eksportu. W fazie tworzenia za granicą filii koncernu krajowego lub zakładu samodzielnego przedsiębiorstwa na ogół rośnie eksport, a co za tym
idzie, także wielkość produkcji i zatrudnienia w kraju pochodzenia kapitału. Wynika to stąd, ze najczęściej znaczna część wyposażenia powstającego
kapitału pochodzi z kraju pochodzenia kapitału.
W dłuższym okresie wywóz kapitału może jednak powodować zmiany w eksporcie kraju pochodzenia kapitału, które się niekorzystnie odbijają na
wielkości zatrudnienia. Będzie tak wówczas, gdy uruchomione lub rozbudowane dzięki dopływowi kapitału przedsiębiorstwo zagraniczne
rozpocznie produkcję towarów wypierających z rynku światowego dobra tradycyjne eksportowane przez kraj pochodzenia kapitału, zmniejszając w
tym państwie możliwości ich wywozu, a tym samym i zatrudnienia. W skrajnych przypadkach towary pochodzące z filii zagranicznej mogą wypierać
produkty rodzimych wytwórców na rynku kraju pochodzenia kapitału, co oczywiście dodatkowo odbije się niekorzystnie na wielkości zatrudnienia
w tym kraju.
Możliwy jest jednak korzystny wpływ w dłuższym okresie wywozu kapitału na wielkość wywozu towarów kraju pochodzenia kapitału, a co za tym
idzie, także na poziom zatrudnienia w tym kraju, Dzieje się tak wówczas, gdy produkcja uruchomiona za granicą dzięki BIZ pobudza eksport i
produkcję towarów w kraju pochodzenia kapitału, na przykład gdy koncern samochodowy tworzy montownię samochodów w kraju., który ze
względu na ograniczenia przywozowe był praktycznie niedostępny dla produkcji pochodzącej z jego głównej siedziby. Powstanie tego zakładu
wiąże się najczęściej ze zwiększeniem importu części z kraju-siedziby danego zakładu, co prowadziło w nim do wzrostu produkcji i zatrudnienia.
BIZ mogą przynieść korzyści gospodarce kraju eksportującego kapitał w postaci nowych doświadczeń i umiejętności, które zwiększają jego zasób
technologiczny. Przykładowo, francuski koncern Renault, kupując udziały w japońskim Niussanie, poznał inne metody zarządzania produkcją i
nowości produkcyjne. Jeśli potrafi je wykorzystać w zakładach we Francji, może stać się bardziej konkurencyjny, na czym skorzysta cała gospodarka.
2
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)