Złoty wiek scholastyki Szkoła franciszkańska Aleksander z Hales Aleksander urodził się w Hales, w Anglii, w roku 1185. Studiował w Paryżu, z wydziału sztuk przeniósł się na wydział teologii. W wieku około pięćdziesięciu lat wstąpił do zakonu franciszkanów, co dało początek franciszkańskiej szkole teologicznej w Paryżu. Aleksander zmarł w roku 1245. Aleksandrowi przypisywano autorstwo olbrzymiej Sumy teologicznej, która w rzeczywistości jest kompilacją między innymi Jana de la Rochelle i Bonawentury.
Kiedy Aleksander pisał swój komentarz do Lombarda, dysponował praktycznie całą doktryną Arystotelesa. Z drugiej strony, głównymi autorytetami teologicznymi byli dla niego: Augustyn, Pseudo-Dionizy, Boecjusz, Anzelm, Alain z Lille, Bernard z Clairvaux, Gilbert de la Porree, Ryszard ze Świętego Wiktora. Komentarz Aleksandra do „Sentencji” przypomina już artykuły, z których składać się będzie „Summa teologiczna” Akwinaty.
Sposób, w jaki Aleksander posługuje się pojęciami psychologicznymi, jest typowo augustyński. Twierdzi on, że władze duszy utożsamiają się z jej substancją, ale nie z jej istotą. W większości rozważań idzie Aleksander za Augustynem, od Boecjusza zapożyczając podział na quo est i id quod est .
Jean de la Rochelle Jan de la Rochelle był uczniem i młodszym kolegą Aleksandra z Hales na Uniwersytecie Paryskim. Wysoce rozwinięte zdolności filozoficzne ujawnił w dziele „ De anima ”.
Dusza rozumna jest prostą substancją, zdolną do ożywiania ciała oraz do wykonywania w nim różnych działań. Prosta w swojej istocie, jest złożona, jeśli chodzi o władze, których działania spełnia przy pomocy ciała lub bez niej. Wznosząca się skala władz wygląda następująco: zmysły - postrzeganie ciała, wyobraźnia - postrzeganie podobieństwa ciał, rozum - postrzeganie natury ciał, intelekt - postrzeganie duchów stworzonych, inteligencja - postrzeganie Ducha niestworzonego.
Wrażenia zmysłowe powstają pod wpływem działania wywieranego na narządy zmysłowe przez ciała dzięki pośrednictwu środowisk fizycznych. Dane pochodzące z poszczególnych zmysłów gromadzi zmysł wspólny (zmysł wewnętrzny, u Awicenny: sensus formalis ).
Dla oderwania abstrakcyjnych pojęć od wspólnych obrazów należy przyjąć władzę intelektualną, która nie jest związana z żadnym poszczególnym narządem, lecz która jest obecna w całym ciele.
Idąc dalej za Arystotelesem, Jan przyjmuje podział na intelekt możnościowy ( tabula rasa ) oraz na intelekt czynny, który znajduje się w duszy jako intelektualnie poznawalne światło samego Boga; zawsze też jest w akcie. Intelekt czynny jest dla każdej duszy indywidualnym znakiem, odciśniętym w niej przez Boga. Samego Boga i aniołów można interpretować jako oddzielone Intelekty czynne.
(…)
… koniecznych prawd w myśli ludzkiej przy pomocy prostego i bezpośredniego oddziaływania Idei Bożych na nasz intelekt. Cechami absolutnie pewnego poznania są: niezmienność przedmiotu poznawanego i niezawodność podmiotu poznającego. Otóż, ani człowiek nie jest niezawodny jako podmiot poznający, ani przedmioty jego poznania nie mają niezmiennej natury. Jeśli więc intelekt ludzki posiada intelektualną pewność…
… istnieć odwiecznie. Aktualnie nie może istnieć żadna nieskończona ilość, a wieczność świata implikowałaby jednoczesne istnienie nieskończonej liczby nieśmiertelnych dusz.
We wszystkich stworzeniach istota różna jest od istnienia, wszystkie domagają się więc sprawczości Stwórcy. W ten sposób odrzucony zostaje panteizm. Wszelkie byty stworzone składają się ponadto z materii i formy, czyli z możności i aktu…
… franciszkanów z arystotelizmem dominikanów.
Tomasz z Akwinu
Reforma tomistyczna
Powszechnie przyjmowanym przez filozofów poglądem był platoński pogląd na duszę, wyrażony w „Alcybiadesie”, a potwierdzony później przez Augustyna: człowiek to dusza posługująca się ciałem. Pogląd ten pociąga za sobą u Augustyna w noetyce aktywny charakter percepcji zmysłowej oraz teorię iluminacji. Uznanie duszy za substancję…
…, ale tylko forma nieokreślona. Formę określoną wyznacza dopiero różnica gatunkowa.
W substancjach prostych (duszach, inteligencjach - aniołach) forma jest istotą, a same substancje są złożone z tej formy oraz istnienia (a nie: formy, materii i istnienia). Istnienie nie wchodzi jednak w skład definicji danej substancji (jest to zarzut, który Tomasz wysuwa przeciwko ontologicznemu dowodowi na istnienie Boga Anzelma…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)