ZASADA GOSPODARCZOŚCI Nazwy : zasada gospodarczości (ZG), z. gospodarności, z. najmniejszego wysiłku, z. ekonomiczna, z. racjonalnego gospodarowania, z. ekonomii, z. racjonalnego działania, z. wydajności, z. rządności;
Spory formalne wokół ZG : zasada?, teoria?, paradygmat?, model?; zasada istotna, płodna teoretycznie czy banalna?
Geneza : od początku historii ludzkości w działalności gosp. ludzie posługiwali się rozumem, działali wg pewnych reguł, co pozwoliło minimalizować nakłady, bądź maksymalizować efekty;
uświadomienie sobie tej prawidłowości i jej pierwsze sformułowanie nastąpiło dopiero w XVIII w. i zbiegło się (nie przypadkiem) z kształtowaniem się ekonomii jako nauki
ZG = przesłanka metodologiczna ekonomii Nauki ekonom. przyjmują dziś założenie o racjonalnym działaniu podmiotów gospodarujących; cała metoda ekonomii opiera się na ZG;
ZG przesądziła o rozstrzygnięciu sporu co do statusu metodolog. ekonomii - czy jest ona nauką:
→ idiograficzną, czyli ograniczającą się do opisu pewnych niepowtarzalnych zjawisk; albo
→ nomologiczną, czyli nie tylko opisującą rzeczywistość, ale stwierdzającą powtarzalne zależności w badanych procesach.
Ekonomia jest nauką generalizującą, poszukuje związków między badanymi zjawiskami i szuka w nich prawidłowości.
Zasadność takiego wniosku bazuje właśnie na założeniu, że człow. w swej działaln. gosp. postępuje racjonalnie, że działania gosp. cechują pewne prawidłowości (a nie wyłącznie przypadek, kaprys, okoliczności).
Jest to działanie, w którym człowiek chce osiągnąć maksimum celu przy danych środkach lub przy danym celu minimalizuje środki (= ~ ZG).
Ujęcie szkoły klasycznej F. QUESNAY (fizjokrata) - 1-sze sformułowanie ZG: „osiągnąć możliwie największy wzrost zadowolenia przez możliwie największe zmniejszenie wydatków stanowi doskonałość postępowania ekonomicznego” ( O pracy rzemieślników , 1766)
A. SMITH: uznaje złożoność motywów ludzkiego postępowania, ale w dziedzinie gospodarki dominuje interes jednostki, klasy czy stanu, zwany też egoizmem (altruizm dominuje w moralności); jest to naturalna skłonność człow., jej realizacja jest dobroczynna;
OGÓLNIE KLASYCY: → Uzasadnieniem prawidłowości w życiu gosp. jest kierowanie się przez ludzi szczególnymi motywami (są one cechami natury ludzkiej), tj. chęcią uzyskania maximum korzyści;
→ Podział na motywy gosp. (egoistyczne) i inne (altruistyczne) izoluje zjawiska gosp., wyodrębnia jakby „gospodarczą” część duszy ludzkiej, oddziela ekonomię od innych nauk.
J. S. MILL: przedstawił koncepcję homo oeconomicus (człowieka gospodarczego) jako założenie teorii ekonomii; wg niego w działaln. gosp. przeważają tzw. motywy gospodarcze, będące kombinacją 2 cech:
(…)
…;
Edward Taylor: źródeł ZG szukał w filozofii greckiej, w hedonizmie;
Oskar Lange: (z. gospodarności, z. racjonalnego działania)
Krytyka klasycznego ujęcia Koncepcja homo oeconomicus jest karykaturą żywego człowieka;
Koncepcja ta wyrosła na podłożu filozofii hedonistycznej, utylitarnej, indywidualistycznej XVIII w. (głównie na gruncie filozofii i psychologii J. Benthama);
Nieprawda, że człow. w swej…
… w procesie gospodarowania albo do maksimum efektów, albo do minimum środków, ujmuje te wielkości ilościowo, a nie jakościowo. Nakłady i wyniki poddaje kalkulacji ilościowej, wyraża je liczbowo. W metodologii ekonomii jest to „taksonomiczny” punkt widzenia.
Pełna kwantyfikacja celu i środków ma miejsce dopiero w gosp. towarowo-pieniężnej, ale i w gosp. naturalnej występuje ta tendencja.
W trakcie ewolucji co do zakresu kwantyfikacji celu i środków wyróżniamy w historii gospodarczej 2 typy idealne: 1/ gospodarka naturalna (zamknięte gospodarstwo domowe)
Produkcja i dystrybucja są nastawione na bezp. zaspokajanie potrzeb.
Wielkiej rozmaitości potrzeb odpowiada wielorakość celów działaln. gosp. (zdobycie pożywienia, odzieży, broni, ozdób itp.); te cele są ustalone przez zwyczaj, moralność, aprobowane przez religię…
… racjonalnego działania. Nazwano ją „ZG” tylko dlatego, że po raz 1-szy została ona sformułowana na gruncie ekonomii.
ZG nie jest czymś specyficznym dla życia gosp.; gdziekolwiek działaln. jest racjonalna, a cel ilościowo wymierny - wszędzie tam obowiązuje ZG, np. w technice, w strategii i taktyce wojennej itp.
Odrębna nauka zajmująca się racjonalnym działaniem = prakseologia. Systematyczne opracowanie…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)