XIV wiek
„Okres srebrny” scholastyki. Istnieją szkoły filozoficzne - augustyniści, albertyści, neoplatonicy, tomiści, skoncentrowane na obronie własnych mistrzów, toczące spory o szczegóły.
Literatura okresu - głównie correctoria (własne i cudze), troska o terminologię, subtelność, spory o słowa.
DUNS SZKOT 1265 - 1308
Franciszkanin, studiował w Oksfordzie, nauczał w Paryżu, zmarł w Kolonii. Komentarze do Sentencji Piotra Lombarda. Obrona niepokalanego poczęcia (doktor maryjny).
Doctor subtilis
Krytyka Augustyna - odrzucenie iluminacji, racji zarodkowych i wiedzy wrodzonej w duszy (wszystkie pojęcia powstają przez abstrakcję - Arystoteles).
Zawężenie filozofii na rzecz teologii (wbrew Tomaszowi, w duchu skutków potępienia 1277) - nieskończoność woli bożej, filozofia może poznawać tylko rzeczy materialne. Podporządkowanie filozofii wierze. Zasadą jednostkowienia bytów jest forma.
Materia pierwsza jest bytem istniejącym aktualnie (w najmniejszym możliwym stopniu), a nie tylko potencjalnie (czysta możność jest nicością, która nie mogłaby ustanowić bytu).
Istnieją tylko rzeczy jednostkowe, złożone z materii i formy, czyli możności i aktualizujących ją form (franciszkański pluralizm form substancjalnych w bycie).
Drzewo Porfiriusza - materia pierwsza, pierwsza forma cielesności, forma elementów, forma mieszanin, forma ciała, dusza wegetatywna, dusza zmysłowa, dusza rozumna. Każda wyższa forma scala formy niższe.
Na szczycie każdego bytu (ponad jego ostatnią formą należącą do drzewa Porfiriusza) znajduje się haecceitas - najwyższa forma, nadająca jedność, scalająca byt, nadająca mu odrębność, konkretność i jednostkowość (haec - to, coś) oraz ustanawiającą istnienie - dzięki niej istota (quidditas, wspólna całemu gatunkowi) jest bytem.
Natura - uporządkowane, nałożone na siebie formy (pokłady bytu), rodzaje i gatunki (to, co powszechne i ogólne).
Modus intelligendi - sposób umysłowego ujmowania warstw bytu przez rodzaje i gatunki, mający zawsze podstawę w bytowaniu (modus essendi), w formalitates (pokładach form).
Natura jest neutralna w stosunku do ogólności i szczegółowości.
2 stopnie poznania (ujęcia bytu):
1) akt intuicji - bezpośrednie poznanie tego, że obecny w doświadczeniu byt jest [poprzez ujęcie jego haecceitas [?]], bez bliższego określenia (bez ujęcia jego istoty), umysłowe uchwycenie obrazu czegoś jednostkowego w tym, co dostarczają zmysły,
2) abstrakcja - poznanie istoty bytu (quidditas, formy gatunkowej, niższych od haecceitas form), wydobycie tego, co ogólne (gatunku) przez umysł czynny.
Intuicja zawsze poprzedza abstrakcję.
Nie ma potrzeby odróżniania istoty i istnienia w bycie
(…)
… (aby do niej zajrzeć, musiałby pozbyć się swoich określeń i osób). Umożliwia doświadczenie Bóstwa, jej podobieństwo do Niego jest racją ich zjednoczenia. Wymaga odwrócenia od rzeczy, od siebie samej i bezwolnego poddania Bóstwu. Poznanie Boga jest upodobnieniem do Niego.
Zagadnienia
Apologeci, Orygenes, Grzegorz z Nyssy, Augustyn (teocentryzm, człowiek, dobro, zło, łaska, natura, prawda, poznanie), Pseudo-Dionizy, Eriugena (natura, rozum-wiara), dialektycy i antydialektycy, Anzelm (fides quarens intellectum), szkoła w Chartres (naturalizm), Jan z Salisbury (humanizm), Wiktoryni, Bernard z Clairvaux (mistyka), Abelard, Amalryk-Dawid-herezje, Grosseteste (kosmologia), Bacon (empiryzm), Witelo, Bonawentura (arystotelizm i augustynizm), Albert Wielki, Tomasz (substancja, arystotelizm, istota i istnienie), awerroizm…
… wszystko, co chciał, jest związany tylko dwoma pierwszymi przykazaniami (że jest i że jest jedyny) oraz niemożnością stworzenia rzeczy sprzecznych i niemożliwych. Arbitralnie ustanawia dobro i prawa - przyjął to, co chciał, a chciał to, co uznał za dobre.
Via antiqua - tomizm, szkotyzm, albertyzm
Via moderna - nowoczesna filozofia (via - sposób uprawiania). Powrót do nominalizmu, krytyka Platona i Arystotelesa, tendencje krytyczne i sceptyczne (1277), woluntaryzm, zainteresowanie naukami szczegółowymi (matematyka, fizyka, astronomia).
WILHELM OCKHAM ok. 1290 - 1349
Venerabilis inceptor (czcigodny początkodawca, od inceptor - niższy stopień naukowy) dla via moderna.
Podział filozofii:
- realna (dotycząca rzeczy),
- formalna (dotycząca tego, co będąc poza światem rzeczy, pozostaje jednak z nim w ścisłym związku…
… się z ciała, formy cielesnej, duszy zmysłowej i rozumnej. Ludzka wola jest wolna.
Woluntaryzm - absolutna wolność Boga. Nic nie jest konieczne, wszystko mogłoby być inne.
Potentia Dei absoluta - teoretyczna, całkowita wszechmoc boża,
Potentia Dei ordinata - moc boża „samoograniczona”, realizująca się w aktualnie i konkretnie istniejącym świecie takim, jaki on został ustanowiony i w dziejach zbawienia…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)