Peter Martin, Sounds and Society: Themes in the Sociology of Music, Manchester University Press, 1995, 1-24.
Wprowadzenie: socjologia i muzyka
„Ekspansja realistycznego, społecznego pojmowania muzyki może być niebezpieczna dla tych, dla których tajemniczość i mistyka obecnego światopoglądu jest wartością”.
Elie Siegmeister (cyt. za: Chanan, 1981: 222)
„Niepowodzenie socjologii tkwi w tym, że odkrywa ona odgórnie ustanowiony ład tam, gdzie chcemy widzieć fatalizm lub działanie natury oraz to, że odkrywa przymus i społeczne ograniczenia tam, gdzie wolelibyśmy widzieć wolność wyboru i wolną wolę”.
Pierre Bourdieu (1990: 14)
Socjologia jest czasem postrzegana, nie bez powodu, jako swego rodzaju perwersyjna rozrywka generująca problemy, które nie istnieją i uporczywie wkraczająca do spraw, które dla bardziej wrażliwych ludzi wydają się idealnie przejrzyste. Socjolog, który aplikuje koncepcje teoretyczne swojej dyscypliny do muzyki, musi się spodziewać, że jego wysiłki spotkają się z podejrzliwością. W czym tkwi problem? Dla większości z nas, w mniejszym lub większym stopniu muzyka jest częścią życia. Jest, jakby powiedzieli ekonomiści, dobrem. Możemy z nią zrobić mnóstwo rzeczy. Słyszymy ją w radiu, telewizji i w filmach, uczestniczymy w spektaklach, do których jest tworzona i stanowi ich atrakcję. W rozwiniętych społeczeństwach uprzemysłowionych muzyka istnieje wokół ludzi, stanowi podstawowy element kultury inaczej niż w cywilizacji ery przedelektonicznej, gdzie była zdecydowanie mniej rozprzestrzenionym medium i stanowiła mniejszą część ludzkiego doświadczenia. Taki stan rzeczy może wzmagać socjologiczne zainteresowanie, zwiększać ciekawość: zamiast uznawać muzykę za oczywistość, możemy zacząć zadawać pytanie: co doprowadziło do tego, że pełni dziś ona tak ważną rolę w naszym świecie? Powszechnie akceptowanym stanowiskiem jest to, że kultura współczesnych społeczeństw uprzemysłowionych, szczególnie społeczeństw kapitalistycznych kształtowana jest przede wszystkim przez etos wspólnoty i naukowy racjonalizm z jednej strony, a zimną kalkulację ekonomiczną z drugiej. Uroczystości religijne, wiejskie jarmarki i święta powszechne minionych czasów, w których muzyka odgrywała centralną rolę, dziś mają zdecydowanie mniejsze znaczenie. Dlaczego więc muzyka, głęboko indywidualna, emocjonalna, efemeryczna nie tylko przetrwała, lecz rozkwitła w ewidentnie nieprzyjaznej sobie kulturze? Patrząc z tej strony, oczywistym pytaniem dla socjologów jest to, kto w dzisiejszych czasach słucha muzyki i kto, kiedy i dlaczego ją wykonuje. Pytania te wynikają przede wszystkim z wagi, jaką ludzie do niej przykładają.
(…)
… nad tym, jakie korzyści może wnieść podejście socjologiczne do naszego rozumienia muzyki, pomocnych może się okazać kilka wstępnych uwag na temat teorii socjologicznych. To ważne, przede wszystkim dlatego, że niektóre z nich mogą pojawić się w wielu punktach tej książki, ale też dlatego, że, jak wynika z mojego doświadczenia, niektóre idee w ich podstawowych założeniach nie zawsze są poprawnie rozumiane. W rzeczy samej…
…, to warunki społeczne kształtują jego świadomość” (1976: 3).
Dla całej refleksji socjologicznej nad pismami Marksa ważna jest pamięć o tym, że nie miał on na celu stworzenia dyscypliny naukowej. Taki cel obrał sobie inny klasyk teorii socjologicznych, Emile Durkheim. Analizując pisma Durkheima, narzuca się czytelnikowi jego nieustająca krytyka tych, którzy pragną wytłumaczyć mechanizmy rządzące…
…” przede wszystkim poprzez rozpoznawalny ponad podziałami geograficznymi system notacji i zasad poprawności (Weber, 1958: 83). To rozwój konwencji oznaczania długości trwania nut przez XII-wiecznych mnichów z katedr Notre Dame i Kolonii uzupełnił podstawowy system stosowanych notacji, które, jak mówi Max Weber, stały się podstawą dla powstania muzyki polifonicznej w średniowiecznej Europie. Istotne…
… jest, że jednak tylko na Zachodzie powstała polifonia i współczesny system tonalny. Decydujący w tej kwestii był system notacyjny, gdyż umożliwił istnienie „przemyślanej kompozycji zapisanej”: „Jedynie wyniesienie muzyki wielogłosowej dzięki sztuce notacji stworzyło kategorię kompozytora i zapewniło zachodniej polifonii, w odróżnieniu od muzyki innych ludów, trwałość, ciągłość i umożliwiło jej dalszy rozwój” (1958: 88). W momencie…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)