POCZĄTKI I KIERUNKI GEOGRAFII POLITYCZNEJ
Wiele zagadnień, którymi zajmuje się geografia polityczna było przedmiotem rozważań od samego zarania myśli geograficznej. W dziełach: Herodota, Platona, Arystotelesa, Strabona. Z tego względu niektórzy sądzą, że, geneza tej dyscypliny sięga początków samej geografii.
TERMIN „geografia polityczna" pojawia się dopiero w XVIII w., min:
w pracach ekonomisty francuskiego i zwolennika fizjokratyzmu A. R. Turgota (we Francji) w wykładach filozofa niemieckiego, Immanuela Kanta (w Niemczech)
w książce Karola Wyrwicza, wydanej w 1768 r. (w Polsce)
William Petty (w jego pracach Y. M. Goblet doszukuje się początków geog. polit.) autor książki The Political Anatomy of Ireland, która ukazała się w 1672 r. rozważa rolę terytorium państwowego i jego położenie geograficzne oraz znaczenia stosunków ludnościowych jako podstawy potencjału gospodarczego. Praca Political Arthmetic poświęcona jest zagadnieniu optymalnego kształtu i rozmiarów terytorium państwowego. Petty, uważał, że powinno ono spełniać warunki umożliwiające pełne użytkowanie surowców oraz zapewniające optymalną gęstość zaludnienia. Sądził, tak samo jak później Rousseau, że nadmierne rozproszenie i brak zwartości terytorialnej, źródłem politycznej słabości kraju. Warto podkreślić, że badania geograficzne Petty'ego opierały się na bogatej, bezpośredniej obserwacji i analizie materiałów źródłowych. Dotyczyły one głównie Anglii, Irlandii, Francji i Holandii, tj. krajów, które autor znał z autopsji.
Immanuel Kant w swych wykładach zamieszcza marginesowe wzmianki o geografii politycznej, którą uważał za dyscyplinę, zajmującą się badaniem stosunków między poszczególnymi jednostkami politycznymi a ich fizycznogeograficznym zapleczem.
(Geografia polityczna pojawia się w pracach Karola Rittera, Elisee Reclus oraz rosyjskiego geografa L. I. Miecznikowa, autora dzieła na temat roli wielkich rzek w historii cywilizacji.)
Fryderyk Ratzl (profesor uniwersytetu Lipskiego) stworzył pierwsze systematyczne dzieło, o geografii politycznej jako odrębnej dyscyplinie, wydane w 1897 r. pt. ”Politische Geographie” . Treść budziła i budzi wiele zastrzeżeń. Jej metodologicznym założeniem jest bowiem determinizm mechanistyczny, który przecenia rolę położenia geograficznego oraz środowiska naturalnego w życiu człowieka. Ziemia stanowi stały i niezbędny komponent każdego państwa, który ze ślepą brutalnością rządzi losem ludzi. Człowiek musi żyć na ziemi wyznaczonej mu przez los i umrzeć słuchając jej praw.
Nie mniejsze zastrzeżenie, budzi biologiczna koncepcja państwa. Ratzel swoją karierę naukową rozpoczynał jako przyrodnik i pozostawał pod wpływem panujących wówczas teorii biologicznych Darwina, Haeckla i Wallace'a. Uważał państwo za organizm, podlegający prawom doboru naturalnego i walki o byt oraz odbywający normalny cykl życiowy od urodzenia przez dzieciństwo, wiek dojrzały do starości i upadku. W artykule ogłoszonym w 1896 r. pt. ”Prawa terytorialnego rozwoju państw”, wypowiedział pogląd, że spory graniczne prowadzą do wojen, ponieważ granice stają się przeszkodą w organicznym wzroście państwa. Jego obszar rozszerza się w miarę rozwoju kultury. Żaden prymitywny naród nie stworzył wielkiego państwa.
(…)
… państwa.
Te koncepcję, oparte na powierzchownej analogii państwa i organizmu oraz na uproszczeniu procesu historycznego, zaciążyły na rozwoju geografii politycznej i były później podstawą rozwoju geopolityki w Niemczech i w innych krajach. Ratzel, którego geopolitycy niemieccy uważali za swojego inspiratora, nie ustrzegł się również dogmatycznych i abstrakcyjnych teorii i co gorsze - tendencji…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)