Mechanizmy tabu
Ta-pu (polinezja) oznacza to, co „silnie naznaczone, święte-przeklęte, zakazane”.
Tabu podlegają:
- Ważne osobistości, kapłani, wodzowie, ludzie posiadający potężną mana
- Słabi, kobiety, dzieci nienarodzone i noworodki, chorzy
- zwłoki, pewne potrawy uznane za nieczyste
- Główne akty życia: narodziny, inicjacja, śmierć, malżeństwo
- Obszar, teren, np. miejsce gdzie nastąpiło lądowanie łodzi, pola w czasie dojrzewania
- Słowa, zwłasza imiona zmarłych.
Tabu określa: 1) święty/nieczysty charakter ludzi bądź rzeczy, 2) rodzaj zakazu wynikający z tego charakteru, 3) świętość/nieczystość wynikającą z pogwałcenia tego zakazu.
Przekroczenie tego zakazu wywołuje natychmiastową reakcję mocy, często zagrażającą życiu. Dlatego tabu chroni i naruszającego przed negatywnym działaniem mocy, i obiektu naruszanego, przed utratą posiadanej mocy. Tabu nierozerwalnie łączy się z pojęciem mana. U polinezyjczyków wszystko, co posiada mana jest tapu (np wódz nie moze chodzić po ziemi z obawy przed utratą mana). Im silniejszą mana ma wódz bądź czarownik, tym większe tapu może nałożyć (przykład wodza Tavi z Tahiti, który za pomocą tabu chciał zmusic poddanych do oddania wszystkich swoich plonów swojemu synowi, co doprowadziło do zanegowania posiadanej przez niego siły mana, umożliwiającej mu nałożenie takiego tabu, i wywołania wojny domowej). Posiadając dużą mana można też rozwiązywać tabu nałożone przez osoby o mniejszej mana.
Według teorii Douglas i Steinera, tabu dotyczy tego, co nie jest na swoim miejscu, czegoś co znajduje się na granicy dwóch porządków (sacrum-profanum, ziemskie-nadprzyrodzone). Dotyczy rzeczy nieuporządkowanych, nie będacych tam gdzie ich miejce (ziemia w ogórdku jest ok, ale już ziemia na wypastowanej podłodze w przedpokoju jest śmieciem, i trzeba ją szybko uprzątnąć). Nieczyste jest to, co niepełne, kaleka, mutant, człowiek w niedokończonym, niezamkniętym etapie swojego życia.
Sporo problemów zrobił Leach i inni, którzy utożsamili tabu i świętość, mimo że wczęniej uważano że i święte, i nieczyste na równi może zostać objęte tabu. U Semitów na przykład nieczysta świnia nigdy nie była święta. Spór rozstrzyga Caillois, który w uproszczonych słowach Szyjewskego stwierdza że zmaza i świętość stanowią dwa bieguny jednego, niebezpiecznego obszaru, przeciwstawnego profanum. Zgodnie z Wasilewskim, tabu nie musi oznaczać tylko negatywnego zbioru ograniczeń (np u Mongołów nie należy dziecku ucierać noska, by nie zabrakło mu w życiu szpiku). Tabu ma za zadanie przywrócić harmonię, stan idealny.
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)