Kosmologia Górnego Paleolitu.
Obozowiska w Prednosti, Mezynia, Gagarina, Kostienek i syberyjskiej Malty należały do wyspecjalizowanych łowców mamutów. Na Mamuty polowali przedstawiciele wielu oryniacki i postoryniackich kultur (górny paleolit). Zwierzęta te pochodzące, z tzw. megafuany plejstoceńskiej najlepiej czuły się w klimacie stepowym, stając się pożywieniem wyłącznie ludzkim i najważniejszym dla człowieka źródłem mięsa. W sztuce paleolitycznej mamut pojawia się w 1% przypadków, głównie w postaci figurek. rysunek z Les Combarrelles - człowiek w masce z czaszki mamuta;
Meżiricz - czaszka mamuta pokryta wzorami z ochry (według Niny Korniec była instrumentem perkusyjnym);
ryt z Pindal - nagi słoń starożny, z oznaczonym sercem (ochrą); przykład malowidła rentgenowskiego (w paleolicie rzadkość);
Przykłady wzkazują na jakiś znaczący związek mamutów z wierzeniami ludzi paleolitu. Do dziś pelnią ważną rolę w syberyjskich systemach kosmologicznych. W symbolice mamuta dominują chtoniczne i aktwatyczne skojarzenia. Sama nazwa zwirzęcia pochodzi z języka Eskimosów, gdzie Mamontu oznacza 'tego, który żyje pod ziemią'. W kosmologii szamanistycznej występuje jako strażnik drogi do Krainy Zmarłych" (u Selpuków). Pod ziemie zostały zesłana gdyż były ich za dużo i mogłyby "zadeptać ziemię" ( w mitach ewenkijskich i jakuckich). Przypisuje się im wywołuwanie trzesień ziemi, osuwanie się wiosną brzegów rzek i innych zdarzeń o charakterze tektonicznym ("zwierzę mocy"). U Selpuków uznaje się je za "zwierzę-podporę", podtrzymująca świat na własnym ciele. Jest także "zwierzęciem zakładzinowym", z którego ofiara stała się początkiem świata (podobnie jak poźniej byk w neolicie). U Ewenków jawi się także jako "zwierzę kosmologiczne" (wyoranie ziemi z błota). Można przypuszczać iż w paleolicie budził podobne skojarzenia. W. Lariczew analizując figurki gornopaleolityczne ( z Małaja Syja), przedstawiające m.in. mamuta, najcześciej w otoczeniu innych zwierząt, których układ tworzył swoisty model kosmosu:
żółw zmagający się orłem ukazuje opozycje górny swiat (orzeł) - dolny świat (żółw);
żółw i szczupak zmagające się w walce i chwytające się za ogony tworzą krąg z grubsza przypominający mamuta;
dwa kamienie, w których zarys mamuta wyznaczony jest przez skorupę żółwia i jeden obraz mamuta uzupełniony ryczącą samicą żubra (pierwiastki męski i żeński);
Lariczew twierdzi iż przekaz zwiazany ze storzenie świata przez Mamuta, można z zapisów etnograficznych zrekonstruować jako poruszający i w istotcie pierwotny mit. Okragły i podobny do kopuły zarys głowy i grzebietu mamuta uważany był przez człowieka za sklepienie niebieskie, dolna cześć jako ziemia, sierść - jako drzewa i trawa, rysujące się pod skórą kości - góry i skały, żyły z krwią - za rzeki, oczy - Słońce i Księżyc.
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)