Główne zasady funkcjonowania UE
Realizacja celów Wspólnoty i wymienionych wyżej polityk i środków prawnych następuje przy odwoływaniu się do pewnych podstawowych zasad. Niektóre zostały określone w traktatach założycielskich (demokratyczna forma rządów, subsydiarność, lojalność, niedyskryminacja). Pozostałe wynikają z orzecznictwa ETS (równowaga instytucjonalna, nieretroakcja prawa, obowiązek wysłuchania strony przed wydaniem decyzji, uzasadnienia aktu itp.). 1. Zasada demokratycznej formy rządów i ochrony praw człowieka Ochrona praw fundamentalnych (podstawowych) we Wspólnocie została sformułowana początkowo w orzecznictwie ETS. W wyroku z 1970 r.6) sędziowie luksemburscy stwierdzili, że skoro prawa fundamentalne zostały określone we wszystkich konstytucjach państw członkowskich, to stanowią one zasady ogólne prawa wspólnotowego, wspólne dla europejskiej tradycji konstytucyjnej. W konsekwencji Wspólnota jest związana tymi zasadami; należy więc przyjąć, że instytucje wspólnotowe, stanowiąc prawo, nie miały zamiaru naruszyć praw fundamentalnych. W kolejnych orzeczeniach ETS rozciągnął źródło praw człowieka we Wspólnocie na umowy międzynarodowe zawarte przez wszystkie państwa członkowskie, w tym w szczególności na Europejską Konwencję o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (1950). W istocie ten dokument konstytucyjny Rady Europy wyznacza ciągle podstawowy standard ochrony praw człowieka we Wspólnocie. Według orzecznictwa Trybunału7), każdy sędzia wspólnotowy (czyli zarówno sędziowie ETS i SPI, jak i sędziowie krajowi stosujący prawo europejskie) jest zobowiązany z urzędu badać, czy w danej sprawie nie nastąpiło naruszenie Europejskiej Konwencji. Orzecznictwo okazało się niewystarczającym środkiem ochrony. Podjęte zostały zatem kroki mające zinstytucjonalizować przestrzeganie praw człowieka przez Wspólnotę. Parlament Europejski w 1989 r. uchwalił rezolucję określającą katalog praw przysługujących obywatelom WE. Obejmowała ona klasyczne prawa wolnościowe, podstawowe prawa socjalne, sądowe (proceduralne), zakaz kary śmierci, zasadę demokracji oraz zasady ochrony środowiska i prawa konsumenta. W połowie lat 90. rozważano możliwość przystąpienia WE do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Perspektywa ta została jednak zablokowana przez ETS, który stwierdził, że akcesja byłaby niemożliwa, ponieważ Wspólnota nie ma kompetencji traktatowej w zakresie ochrony praw człowieka (Wspólnota jako organizacja międzynarodowa może podejmować tylko takie działania, do których upoważnienie wynika z traktatów założycielskich); nie można również uznać w tym zakresie kompetencji dorozumianej, ponieważ prowadziłoby to modyfikacji traktatów. W czasie prac przygotowawczych do konferencji międzyrządowej 1996 r. oraz w ramach samej konferencji poczyniono następne kroki w celu zapewnienia przestrzegania praw człowieka. W grudniu 2000 r. została ogłoszona Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Zakres podmiotowy obowiązywania Karty jest stosunkowo szeroki; poza wyjątkowymi sytuacjami, ściśle określonymi w dokumencie, a wyraźnie adresowanymi do obywateli Unii Europejskiej, prawa określone w Karcie są adresowane do wszystkich osób podlegających jurysdykcji Unii. Karta podzielona została na sześć rozdziałów merytorycznych, zawierających przepisy dotyczące kolejno: godności człowieka, wolności podstawowych, równości (w tym zakaz dyskryminacji, zakreślony w sposób analogiczny do art. 13 TWE), solidarności (adresowane głównie do pracowników), obywatelstwa Unii i jego konsekwencji oraz zasad dostępu do wymiaru sprawiedliwości. Największe znaczenie polityczne wydają się jednak mieć klauzule bezpieczeństwa, zamieszczone w rozdziale VII. Przede wszystkim art. 51 Karty stanowi, że Karta nie nakłada nowych uprawnień na instytucje Unii i Wspólnot, ani nie zmienia żadnych kompetencji zapisanych w traktatach założycielskich. Kolejny przepis art. 52 podkreśla, że uprawnienia określone w Karcie mają w istocie charakter wtórny w stosunku do innych instrumentów prawnych: jeżeli prawa z Karty pokrywają się z prawami wynikającymi z Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, to powinny być interpretowane w taki sposób, w jaki rozumie je konwencja; natomiast prawa określone w Karcie, ale wynikające z traktatów założycielskich (jak np. swoboda przepływu), mają być wykonywane na warunkach i w ramach wynikających z tych traktatów. Wreszcie art. 53 powtarza wymóg kompatybilności zobowiązań wynikających z Karty ze zobowiązaniami określonymi w Europejskiej Konwencji i innych umowach międzynarodowych, a także w konstytucjach państw członkowskich.
(…)
… (co najmniej 8), otwarcie współpracy dla wszystkich państw zainteresowanych nią w przyszłości, a zwłaszcza wyrażenie zgody na wzmocnioną współpracę przez Radę UE kwalifikowaną większością głosów. Traktat Nicejski w sposób istotny rozwija zasady wzmocnionej współpracy. Znowelizowane zostały zarówno postanowienia ogólne dotyczące zasad współpracy, jak i regulacje dotyczące wzmocnionej współpracy…
… rozciągnęło obowiązywanie zasady lojalności także na współpracę sądową w sprawach karnych, nakazując prounijną wykładnię prawa w tej dziedzinie. 5. Zasada wzmocnionej współpracy Wyjątkiem od zasady jednolitego stosowania prawa wspólnotowego jest instytucja wzmocnionej współpracy (zacieśnionej, pogłębionej) pomiędzy niektórymi państwami członkowskimi. Jakkolwiek materialnie wprowadzona ona została już wcześniej, w postaci porozumień z Schengen (regulujących zasady wjazdu i pobytu cudzoziemców w państwach-stronach umów, a właściwie na terytorium Wspólnoty, oraz zasady nadawania statusu uchodźcy), unii gospodarczej i walutowej oraz polityki socjalnej, to jednak formalnie przepisy regulujące taką możliwość zostały zamieszczone w Traktacie Amsterdamskim, a następnie rozwinięte w Traktacie Nicejskim…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)